نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1816
تفسير قرآن
تفسير قرآن
(کشف معانى قرآن)
در علم تفسير قرآن، از انواع تفسير و
روشهاى تفسيرى بحث ميشود. علم تفسير شاخهاى از مبحث تفسير و مفسران است که از ردههاى
مهم علوم قرآنى به شمار ميآيد.
تفسير در لغت از فَسْر
است که در اشتقاق کبير مأخوذ از سَفْر و مقلوب آن است که هر دو به معناى
کشف و برداشتن پرده و پوشش هستند؛ با اين تفاوت که فَسر در کشف باطنى و
معنوى و سَفر در کشف ظاهرى و مادى به کار ميرود.
تفسير در اصطلاح دانشمندان علوم قرآنى
و مفسران قرآن، تعاريف متفاوتى بهاين شرح دارد:
1. علمى که در آن از احوال قرآن از نظر
دلالت بر مراد پروردگار بحث ميشود.
2. علمى که در آن از احوال قرآن از جهت
نزول و اداى لفظ بحث ميشود.
3. کشف معانى قرآن و بيان مراد (خداوند)
؛ اعم از اين که کشف آن بهخاطر ابهام در لفظ باشد يا معناى ظاهري.
4. ابوطالب ثعلبى (تغلبي) : بيان وضع
لفظ از جهت حقيقت و مجاز؛ مانند: تفسير صراط به طريق و تفسير صيب به مَطَر.
5. ابوالبقا: بيان چيزى به لفظ آسانتر
و ملايمتر از لفظ اصلي.
6. توضيح و رفع ابهام و گشودن گرهها
و دقايق لفظى و معنايى قرآن مجيد.
7. علم به نزول و شئون و قصص آيات و اسباب
نزول آنها و نيز دانستن مکى و مدني، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، خاص و عام، مطلق
و مقيد، مجمل و مبين و….
8. رفع ابهام و حل اشکال حاصل در لفظ. هرگاه در نحوه بيان اجمال و ابهامى
يا پيچيدگى و اشکالى پيش آيد تفسير، آن ابهام و اجمال يا آن پيچيدگى را برطرف ميکند؛
از اين رو، گفتهاند: التفسير رفع القناع عن اللفظ المشکل.
تاريخ تفسير قرآن به قدمت خود قرآن است، و نخستين مفسر قرآن شخص پيامبر
اکرم (ص) هستند که در پاسخ به سؤالات اصحاب بسيارى از مفردات و تعابير قرآن را تفسير
کردهاند. در کتابهاى روايي، احاديث نبوى در تفسير آيات نقل شدهاست.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه (147-148)
[2]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه (78-79)
[3]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 4
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد4;صفحه 194
[5]كمالي دزفولي ، علي ، 1292 -;تاريخ تفسير;صفحه
29
[6]جلالي نائيني ، محمد رضا ، 1291 -
1389.;تاريخ جمع قرآن;صفحه 305
[7]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;قرآن پژوهى(هفتادبحث
وتحقيق قرآنى);صفحه 141و49
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1816