نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1256
اولين روز نزول
قرآن
اولين روز نزول
قرآن
(زمان نزول اولين
آيات قرآن)
بعثت پيامبر
اکرم (ص) در چهل سالگى (610 يا 611 م) وهمراه بودن آغاز بعثت در غار حرا با نزول آياتى
از سوره مباركه علق، مورد اتفاق مسلمانان است. اما در اين كه بعثت در چه زمانى رخ داده
است، نظرها مختلف است و همين، باعث اختلاف در زمان نزول قرآن نيز گرديده است. برخي
اقوال در زمان نزول قرآن و بعثت به اين شرح است: 1. بيست و هفتم رجب؛ 2. هفدهم رمضان؛
3. هيجدهم رمضان؛ 4. بيست و چهارم رمضان؛ 5. دوازدهم ربيع الاول؛ 6. هشتم ربيع الاول؛
7. سوم ربيع الاول.
شيعه- به استناد
روايات متعددى كه از عترت طاهره در اين زمينه وجود دارد- معتقد است كه بعثت در 27 رجب
اتفاق افتاده است، با توجه به اين نکته که اهل بيت نبوت بهتر از هركس از زمان نبوت
باخبرند؛ و در تعيين زمان و مكان آن از همه شايستهتر هستند. برخي از روايات به اين
شرح است:
1. شيخ طوسى
در امالى خود روايتى را از امام صادق (ع) نقل مىكند كه فرمود: در روز بيست و هفتم
رجب، نبوت بر رسول خدا نازل گشت. هر كه اين روز را روزه بگيرد، ثواب كسى را دارد كه
شصت ماه روزه گرفته باشد.
2. از امام كاظم
(ع) نقل است كه فرمود: خداوند محمد (ص) را، كه رحمت براى جهانيان است، در بيست و هفتم
رجب به پيامبرى برگزيد. هركه اين روز را روزه بگيرد، خداوند ثواب روزه شصت ماه را برايش
ثبت مىكند.
}3. امام صادق
(ع) : روزه روز بيست و هفتم رجب را ترك نكن؛ زيرا روزى است كه پيامبرى بر محمد (ص)
نازل گشته و ثواب آن، مانند شصت ماه است.
اما دانشمندان
اهل سنت با استناد به ظهور برخي آيات در نزول قرآن در ماه مبارك رمضان و هم زماني بعثت
با نزول قرآن، وقوع بعثت را در ماه رمضان ميدانند. آنها براى اثبات بعثت در ماه رمضان
به برخي آيات استناد نمودهاند:((شهر رمضان
الذى انزل فيه القرآن) ؛ )«ماه رمضان [همان
ماه] كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است» (بقره//185) .
(انا
انزلناه فى ليلة مباركة) ؛ «ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم» (دخان//3) .
(انا
انزلناه فى ليلة القدر) ؛ «ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم (قدر//1) .
اما بايد توجه داشت که اين آيات فقط به زمان نزول
قرآن دلالت دارند، و محل نزول در اين آيات مشخص نگرديده است و اين مساله كه مراد از
اين نزول، همان نزول در غار حرا باشد، از هيچ يك از آيات فوق به دست نمىآيد. از طرف
ديگر ظاهر اين آيات، دلالت بر نزول همه قرآن در ماه رمضان و شب قدر دارند، در حالى
كه در آغاز بعثت تنها پنج آيه از سوره علق نازل گشته است. بنابراين نمىتوان گفت اين
آيات، ناظر به مساله بعثت پيامبرند.
در اين ميان، نويسنده كتاب التمهيد بين آغاز بعثت
و آغاز نزول قرآن تفاوت قائل ميشود و مىگويد: براساس روايات اهل بيت (ع) بعثت در
ماه رجب اتفاق افتاده، ولى نزول قرآن به عنوان كتاب آسمانى و قانون جاودانه الهى پس
از سه سال فاصله بر پيامبر نازل گشته است. در اين سالها پيامبر دعوت مخفيانه داشته
كه روايات فراوانى در اين زمينه وجود دارد. پس از گذشتسه سال از بعثت، آيات 94 و95
سوره حجر، نازل گرديد:((فاصدع بما تؤمر واعرض
عن المشركين. انا كفيناك المستهزئين) ؛ «پس آنچه را بدان مامورى آشكار كن و از مشركان
روى برتاب كه ما [شر] ريشخندگران را از تو برطرف خواهيمكرد». از اين زمان به بعد،
نزول پيوسته قرآن آغاز گرديد. از طرف ديگر رواياتى وجود دارد كه مدت نزول قرآن را بيستسال
ذكر نموده است. نتيجه مىگيريم كه آغاز نزول قرآن از آغاز بعثت، سه سال فاصله داشته
و در شب قدر ماه رمضان بوده است. مطابق اين ديدگاه، هيچ ارتباطى ميان مساله بعثت و
نزول قرآن وجود ندارد، وآيات اوليه سوره علق در آغاز بعثت، جنبه بشارت داشته و به عنوان
نزول به حساب نمىآيد، وآغاز نزول پيوسته قرآن به عنوان كتاب آسمانى از ماه رمضان و
پس از سه سال از بعثت پيامبر )
بوده است.
در نقد اين نظر گفته شده: رواياتي كه بر دعوت
مخفيانه در طول سه سال اول بعثت دلالت دارند، تنها به مساله دعوت مخفيانه اشاره مىكنند
و در هيچيك از آنها، به عدم نزول آيات در طول اين سه سال اشاره نشده است. ومنافات
ندارد كه سه سال، دعوت مخفيانه باشد و قرآن نيز نازل شده باشد، و اين ادعا كه در طول
اين سه سال فقط همان پنج آيه اول سورهعلق نازل گشته، نه با واقعيت تاريخى سازگارى
دارد و نه روايات فترت دعوت مخفيانه بر آن صحه مىگذارد. و آيه «فاصدع بما تؤمر...
» از آيات سوره مباركه حجر، از سورههاى مكى، و براساس جدول ترتيب نزول سورهها، پنجاه
و چهارمين سوره قرآن است. طبق اين جدول، قبل از آيه «فاصدع بما تؤمر... » پنجاه و سه
سوره نازل شده و اين تاييدى است بر اين كه دعوت مخفيانه منافاتى با نزول قرآن نداشته
است.
نيز ر.ک: اوّل ما نزل.
[1]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد2;صفحه 15
[2]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;قرآن دراسلام;صفحه 166
[3]معرفت ، محمد
هادي ، 1309 -1385.;التمهيد فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (135-150)
[4]راميار ، محمود
، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه (184-194)
[5]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (146-148)
[6]زرقاني ، محمد
عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل العرفان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (46-48)
[7]كليني ، محمد
بن يعقوب ، - 329ق;الكافى;جلد4;صفحه 149
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1256