نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1002
اطناب
اطناب
(اداى مقصود به بيشتر از الفاظ متعارف،
به اقتضاى مقام)
دو قسم اصلى علم بلاغت، «ايجاز» و «اطناب» است؛ به طورى که برخى گفتهاند بلاغت چيزى جز ايجاز
و اطناب نيست. اطناب در کلام، مقابل ايجاز در کلام است.
ايجاز يعنى اداى مقصود به کمتر از عبارت متعارف ومعمول، واطناب به معناى
اداى مقصود به بيشتر ازعبارت متعارف و معمول به اقتضاى مقام است. برخى گفتهاند ايجاز،
تعبير از مقصود به لفظ غيرزائد بر ميزان متعارف است؛ درحالىکه در اطناب از الفاظ زائد
بر مقدار متعارف استفاده مىشود. لازمه بيان اخير، نبودن واسطه ميان ايجاز و اطناب
است؛ درحالىکه در تعريف نخست، ميان ايجاز و اطناب واسطهاى به نام «مساوات» تصور ميشود؛
يعنى اداى مقصود به الفاظ متعارف؛ نه بيشتر و نه کمتر.
برخى معتقدند اطناب و اسهاب يک معنا دارند. در مقابل، عدهاى اطناب را
اخص از اسهاب دانستهاند؛ به اين معنا که اسهاب را تطويل در کلام دانستهاند، اعم از
اينکه اين تطويل فايدهاى داشته باشد يا نه؛ ولي تطويل دراطناب، همراه فايده است.
اطناب بر دو قسم است: 1. اطناب به بسط؛ 2. اطناب به زيادت.
توضيح هر يک در مدخل مربوط آمده است.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه (179-181)
[2]دهخدا ، علي اكبر ، 1259 - 1334;لغت نامه
دهخدا;جلد2;صفحه 2462
[3]سجادي ، جعفر ، 1303 -;فرهنگ معارف اسلامى;جلد1;صفحه
233
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1002