آنان از آيات زيادى كه بر عليت موجودات در جهان طبيعت تصريح كرده و آنها را دارندگان آثار و علل پيدايش پديده هاى طبيعى معرفى نموده است، غفلت ورزيده اند.

قرآن در عين اين كه همه موجودات را مخلوق خدا مى داند، ولى خود اين موجودات را مبدأ اثر نيز معرفى مى كند. چنان كه بادها را تلقيح كننده درختان و گياهان، يا بارور كننده ابرها[1] معرفى مى كند، و مى فرمايد:

(وَأَرْسَلْنَا الرِّياحَ لَواقِحَ...).[2]

«بادها را بارور كننده فرستاده ايم».

قرآن آب را علت پيدايش گياهان و همه ميوه ها دانسته و مى فرمايد:

(...فَأَنْزَلْنا بِهِ الْماءَ فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ...).[3]

«ما به وسيله ابرها آب نازل كرديم و در پرتو آن، ميوه هايى از دل زمين بيرون آورديم».

اين دو آيه و ده ها آيه ديگر، به رابطه عليت ميان باد و باران، و تلقيح و پيدايش ميوه ها، تصريح مى نمايد.[4]

انسان ـ اعم از مؤمن و كافر ـ در خود قرآن مبدأ و علت يك سلسله كارهاى خوب و بد معرفى، و براى اعمال هر كدام پاداش و كيفرى تعيين شده است.

چگونه پيروان اين مكتب افراطى اين دسته از آيات را ناديده گرفته و آثار