جلوگيرى به عمل آيد.[1]

ولى به بنا به نظرى كه ابراز گرديد، آگاهى بشر به گونه اى از اين موضوعات، مانع از آن نيست كه ذاتاً و منهاى اطلاعات علمى، از اين موضوعات، مانع از آن نيست كه ذاتاً و منهاى اطلاعات علمى، از اين موضوعات آگاه نباشد، هر چند با تبادل معلومات جوى و يا كار دستگاه هاى الكترونيكى از اوضاع رحم و جنين آگاه گردد. رواياتى كه در تفسير آيه وارد شده و آگاهى از اين موضوعات را از مختصات خدا دانسته است از نظر سند،ضعيف و ناتمام مى باشند.[2]

تنها چيزى كه در اين مورد درخور اعتماد است، خطبه نهج البلاغه است كه آيه را بسان نظريه مشهور تفسير مى كند و چون سخن امام در مورد خاصى وارد شده است، يكى از مستمعان كم ظرفيت نتوانست، علم امام را به حوادث آينده، تحمل كند و به امام گفت: مدعى علم غيب هستى؟ امام براى ساكت كردن او موضوع انحصارى بودن امور پنجگانه را مطرح كرده است; از اين جهت بايد كلام امام را به نحوى تأويل نمود و مرحوم مجلسى در بحارالأنوار براى كلام امام محتملاتى را بيان كرده است، علاقه مندان مى توانند به آن جا مراجعه كنند.

جعفر سبحانى

قم ـ حوزه علميه

ذوالحجه 1397/دى ماه 1354