مادى ها آن را دستاويز قرار داده و به خداپرستان چنين حمله كنند كه، اعتقاد به خدا مولود جهل و نادانى بشر به علل طبيعى است.

بشر روزى كه روابط علل و معلولات طبيعى را كشف نكرده بود فوراً دست به دامن اوهام زده و براى حوادث جهان علت هاى غير مادى در عالم پندار خود مى ساخت; ولى اكنون كه روابط موجودات جهان، يكى پس از ديگرى كشف شده و قواى غيبى جاى خود را به قوانين علمى داده اند، عقيده به مبدأ، كم فروغ تر گرديده است.[1] ناگفته پيداست چنين طرز تفكرى كه مادى ها به خدا پرستان نسبت مى دهند افترايى است كه كتاب آسمانى مسلمانان و فلسفه اسلامى و كتاب هاى علوم طبيعى آنان، بر خلاف آن گواهى مى دهند و اگر چند نفر انگشت شمار، روى اشتباه به آن گرايش پيدا نموده اند، هرگز نمى توان آن را به حساب خداپرستان جهان گذارد.

البته بايد توجه داشت كه اعتماد به تأثير علل طبيعى در ميان موجودات جهان و اين كه هر پديده طبيعى يك علت مادى دارد و جهان آفرينش به هم پيوسته و متصل و مملو از علت ها و معلول هاى مادى است، هرگز مانع از آن نيست كه حافظ و نگهبان دستگاه آفرينش، پديد آرنده اين كيان، قدرت و توانايى بخش جهان هستى، خدا باشد كه حكومت مطلقه خلقت در دست اوست و لذا در آيه مورد بحث پس از بيان مظاهر قدرت آفرينش در آسمان ها و گردش اجرام آسمانى مى فرمايد: (يُدَبِّرُ الأَمْرَ).

به عبارت روشن تر يك فرد الهى در عين اين كه به تمام قوانين علمى كه در علوم طبيعى به رسميت شناخته شده، ايمان دارد، به اين حقيقت نيز ايمان راسخ دارد كه جهان ماده با اين قوانين و خصوصيات، با اين اسباب و علل، منتهى به