حادثه حكميت لغزشى بود كه از ما سرزد وما از آن برگشتيم وتوبه كرديم. تو نيز باز گرد وتوبه كن، در غير اين صورت از تو هم بيزارى مى جوييم.[1]

تحميل چهارم

دوستان نادان امام (عليه السلام) اين بار در صد تحميل امر چهارمى بودند وآن اينكه بايد امام در همان روز پيمان حكميت را ناديده بگيرد وآن را از اعتبار بيفكند.ولى اين بار امام (عليه السلام) سرسختانه مقاومت كرد وبر سر آنان فرياد زد:

وَيْحَكُمْ، أَبَعْدَ الرِّضا وَ الْعَهْدِ نَرجِعُ؟ أَلَيْسَ اللّه تعالى قَد قالَ:(أُوْفُوا بِالعُقُودِ)[2] وقال:(وَأَوفُوا بِعَهْدِاللّهِ إِذا عاهَدْتُمْ وَ لا تَنْقُضُوا الأَيْمانَ بَعْدَ تَوكِيدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلاً إِنَّ اللّهَ يَعَلَمُ ما تَفْعَلُونَ )[3].[4]

واى برشما، حالا اين سخن را مى گوييد؟ اكنون كه راضى شده ايم وپيمان بسته ايم دو مرتبه به جنگ باز گرديم؟ مگر خدا نمى گويد«بر پيمانها وفا كنيد» وباز مى گويد «به پيمانهاى الهى، آن گاه كه پيمان بستيد، وفا كنيد وسوگندها را پس از استوار كردن مَشكنيد، در حالى كه خدا را بر كار خود ضامن قرار داده ايد، كه خدا بر آنچه انجام مى دهيد آگاه است».

امّا سخنان امام (عليه السلام) در آنان مؤثّر نيفتاد و از اطاعت امام(عليه السلام) بيرون رفتند ومسئله حكميت را گمراهى شمردند و از امام (عليه السلام)بيزارى جستند ودر تاريخ به «خوارج» ويا «محكمه» معروف شدند وخطرناكترين گروه را در بين طوايف اسلامى تشكيل دادند.

اينان در طول تاريخ با هيچ حكومتى نساختند وبراى خود تفكر وراه وروشى خاص برگزيدند. ما در فصل «مارقين» به طور گسترده انگشت روى اشتباه فكرى اين