است كه دارنده اين عنوان، پس ازپيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)، حائز مقام زعامت وامامت است. از اين رو، بايد سهم خداوپيامبر وذى القربى، كه نيمى از خمس غنايم را تشكيل مى دهند، به خويشاوند پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) كه ولى وزعيم مسلمانان نيز هست برسد وزير نظر او مصرف شود.

خليفه به خوبى مى دانست كه اگر حضرت فاطمه (عليها السلام) سهم ذى القربى را مى طلبد مال شخصى خود رانمى خواهد، بلكه سهمى را مى خواهد كه بايد شخصى كه داراى عنوان ذى القربى است آن را دريافت كرده، به عنوان زعيم مسلمانان در مصالح آنها صرف كندوچنين شخصى، پس از رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) جز حضرت على (عليه السلام) كسى نيست ودادن چنين سهمى به حضرت على(عليه السلام) يك نوع عقب نشينى از خلافت واعتراف به زعامت اميرمؤمنان است. از اين رو، خطاب به حضرت فاطمه (عليها السلام) گفت:

هرگاه سهم ذى القربى را در اختيار شما نمى گذارم وپس از تأمين هزينه زندگى شما باقيمانده را در راه اسلام صرف مى كنم!

فدك در كشاكش گرايشها وسياستهاى متضاد

در نخستين روزهاى خلافت هدف از تصرّف فدك ومصادره اموال دخت گرامى پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) تقويت بنيه مالى حزب حاكم وتهى ساختن دست خليفه راستين از مال دنيا بود.ولى پس از گسترش حكومت اسلامى، فتوحات بزرگ مسلمين سيل ثروت را به مركز خلافت روانه ساخت ودستگاه خلافت خود را از در آمد فدك بى نياز ديد. از طرف ديگر، مرور زمان پايه هاى خلافت خلفا را در جامعه اسلامى تحكيم كرد وديگر كسى گمان نمى برد كه خليفه راستين امير مؤمنان على (عليه السلام) با درآمد فدك به فكر مخالفت بيفتد ودر مقابل آنان صف آرايى كند.

با اينكه در دوران خلفاى ديگر علل اوّليه تصرّف فدك، يعنى تقويت بنيه مالى