اشعرى و «الفرق بين الفِرَق» بغدادى و «ملل و نحل» شهرستانى است و اگر گامى فراتر نهند به «تاريخ طبرى» و «تاريخ ابن كثير» مراجعه نموده; سپس به تحليل تاريخ شيعه ميپردازند. در عصر ما نوشتههاى «احمد امين» مصرى و «موسى جار اللّه» تركستانى و «نشاشييى» اردنى، مرجع معتبر شناخته شده و شيعه به وسيله آنها معرفى ميشود و كمتر كسى است كه افسانه «عبداللّه بن سبا» را درباره پيدايش شيعه ياد آور نشود، شخصيتى كه هنوز وجود او محرز نشده و احتمال ميرود كه جزء افسانههاى تاريخى باشد. هرگز اين گروه از نويسندگان به خود زحمت مراجعه به كتابهاى اصيل شيعه را ندادهاند تا با اتكاء به مدارك شيعه، تاريخ عقائد آنان را بنويسند. در اين ميان تنها برخى به كتابهاى حديث شيعه مراجعه كرهاند و مضمون بعضى احاديث را، عقيده شيعه پنداشتهاند، و ديگر نينديشيدهاند كه ميان خبر وعقيده، فاصله از زمين تا آسمان است.

اكنون در پاكستان به خاطر سرازير شدن «دلارهاى نفتى» حكومت وهابى سعودى، افراد تازه نفسى وارد ميدان بحث شدهاند تا با مراجعه به كتابهاى شيعه، تاريخ پيدايش آن و عقائد آنان را بنويسند. ولى در اين باره با سهل انگارى فراوان، عقائد شيعه را از ظاهر روايات و يا انديشه يك عالم شيعى تنظيم كرده و آنرا بعنوان عقيده همه شيعيان ارائه ميدهند!

در اينجا براى نمونه به دو مورد از اين دست برد فرهنگى اشاره مى كنيم:

اوّل ـ ملل و نحل شهرستانى

كتاب ملل و نحل شهرستانى از كتابهاى معروف در قلمرو تاريخ عقائد ملل جهان است كه همگان با نام و موضوع آن آشنايى دارند. اين كتاب در همه كتابخانهها موجود، و در اختيار نويسندگان است.