فاصاب».

«پس از من، خوارج را نكشيد، زيرا كسى كه خواهان حق باشد، آنگاه خطا رود، بسان كسى نيست كه از لحظه نخست، خواهان باطل باشد، و به آن برسد».

ما به خواست خدا، در بخش عقائد خوارج، به تحليل مفاد آيه، خواهيم پرداخت. و تاريخ زندگى خوارج را اجمالاً خواهيم نگاشت.

فرقه مرجئه

گروه مرجئه، پس از خوارج در جامعه اسلامى پديد آمد. واژه «مرجئه» از «ارجاء» به معنى تاخير گرفته شده است. آنان چون مشاهده كردند كه مردم درباره عثمان و على بحث و گفتگوى زيادى ميكنند و گروهى به تنزيه هر دو پرداخته و گروهى تحت تاثير تبليغات خوارج قرار گرفته هر دو را تفسيق و تكفير ميكردند، بر آن شدند كه در مورد على (عليه السلام) و عثمان داورى نكنند، زيرا قدرت داورى نداشتند. بنا بر اين، تمجيد شيخين (ابو بكر و عمر) را پيش گرفتند و قضاوت در مورد على (عليه السلام)و عثمان را به تاخير انداختند.

تا مدتى محور گفتار مرجئه، اين دو مطلب بود; ولى چيزى نگذشت كه مساله عثمان و على به دست فراموشى سپرده شد و روى مناسبت خاصى، مساله مرتكب گناه كبيره مطرح گرديد، و اين مساله پس از مساله قدم و يا حدوث قرآن، بحث انگيزترين مساله در ميان مسلمين به شمار رفت و آنان را به گروههاى مختلف، تقسيم كرد. برخى مرتكب گناه كبيره را مؤمن و برخى، مانند خوارج، آنان را كافر شمردند و گروه سومى، مانند معتزله، به حد وسط ميان مؤمن و كافر انديشيدند. تفصيل دلايل هر يك از اين انديشهها در جاى خود خواهد آمد.

در چنين شرايطى، عقيده مرجئه به شكل ديگرى تكامل يافت. آنان اصرار