پيشوايى احمد بن حنبل

در قلمرو عقائد

تاريخ زندگانى احمد بن حنبل، گواهى ميدهد كه وى محدث توانايى بود كه توانست «مسندى» را، حاوى متجاوز از سى هزار حديث، پديد آورد و در عصر خود، بسان كوهى در برابر «معتزله» كه به عقل، بهاى بيشترى ميدادند، بايستد و در طريق عقيده خويش، دائر بر اين كه قرآن مخلوق نيست، زجر و ستم را بر خود بخرد. مقاومت احمد، در راه عقيده، عواطف مردم را به سوى او جلب كرد و به تدريج در ميان اهل سنت به مقام «امامت» در «عقيده»، رسيد و توانست عقائد اهل سنت را طبق رواياتى كه نزد او معتبر بود، تدوين و منتشر سازد; قبل از پيشوايى احمد، اهل سنت از نظر مسائل عقيدتى و اصولى، يك دست نبودند، بلكه به گروههاى مختلفى تقسيم ميشدند و محدثان اهل حديث، از اصول مختلفى پيروى ميكردند كه در نتيجه، ميان آنان «مرجئى» و «ناصبى» و «خارجى» و «قدرى» و «جهمى» و «شيعى»، فراوان بودند و همگى زير چتر اهل حديث، قرار مى گرفتند و به اين عنوان، داراى مقام و موقعيتى بودند. ولى امامت «احمد» در عقائد، در عصر متوكل، سبب شد كه ديگر فرقههاى اهل حديث، به تحليل روند، و نام و