است، در اين صورت، پندار انقلاب درونى آنان و اين كه همگى با يك ديدار و چند روز زندگى با پيامبر، از قالبهاى قبلى تهى شده و همگى جامه تقوا و عدالت پوشيدهاند، دور از منطق علمى خواهد بود.

گفتار گروهى كه ميگويند، مصاحبت با رسول گرامى اسلام، دگرگونى عميقى در همگان ايجاد كرد، و همه را با صفت تقوا، ورع، عدالت و پرهيزكارى آراست، بسان اين است كه بگوييم، مصاحبت پيامبر مانند اكسيرى بود كه مس وجود آنان را، ناگهان به طلا مبدّل كرد; همان گونه كه كيمياگران بر اثر اكسير خاصى، مس را به نقره و طلا منقلب ميسازند. آيا چنين منطقى، بر فرض استوارى درباره فلزات، در مسائل تربيتى مسموع و پذيرفته است؟

5ـ پيامبر، در دعوت و تأثير گذارى بر مردم، از اصول و سنّتهاى معمولى بهره ميگرفت. او هرگز نميخواست از طريق اعجاز، مردم را به آيين توحيد دعوت كند، و از طريق تصرف در قلوب، آنان را از بت پرستى بيزار سازد، بلكه او مانند ديگر مصلحان، از طريق تلاوت آيات الهى و پند و اندرز، دلهاى آماده را به راه راست، هدايت ميكرد. تفاوتى كه با ديگر مصلحان داشت، اين بود كه وى برنامه اصلاحى خود را از طريق وحى بر گرفته بود، در حاليكه ديگران برنامه اصلاحى خود را از انديشه خويش و يا از افراد ديگر، ميگيرند.

بنابر اين، همان گونه كه تأثير دعوت مصلحان ديگر، در همه افراد يكسان نيست و گروهى پذيرا و گروهى، مخالف آنان ميباشند، تأثير دعوت پيامبران نيز به همين صورت است و مردم در برابر آن به دو گروه تقسيم ميشوند. پس حكم به اين كه تمام شاگردان پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) از نظر پذيرش در درجه ممتاز، جاى داشتهاند، بر خلاف داورى عقل است.

قرآن، به روشنى ياد آور ميشود، هدايت پيامبر چيزى جز ارشاد و راهنمايى