عباس خنديد و گفت: آيا چيزى كه از آن على روى گردان است، عباس به دنبال آن مى رود!؟

در اين لحظه ابوسفيان، كه نظرش از اين بيعت جز ايجاد اختلاف ميان مسلمانان و راه انداختن جنگ هاى داخلى و سرانجام بر باد دادن تمام زحمات نبود، مأيوسانه بازگشت.[1]

4. برخى از اعضاى حزب منافق، افراد بى اراده و تصميمى بودند كه، نمى دانستند به كدام سمت بروند; زيرا نفسى بيمار و قلبى ضعيف داشتند و بر اثر كمى فكر و نبودن رشد عقلى در حال تردد و «تذبذب» به سر مى بردند و به تعبير قرآن:

(مُذَبْذَبينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَلا إِلى هؤُلاءِ).

«افراد دو دل و مردد كه نه به سوى اسلام مى رفتند و نه به سوى كفر».

اينها دسته هاى منافقان و اعضاى حزب نفاق بودند كه با انگيزه هاى گوناگون، تحت لواى نفاق گرد آمده بودند و خطر آنها ـ كه دشمنان داخلى اسلام به شمار مى رفتند ـ به مراتب بيش از خطر دشمنان خارجى بود.

اما تفسير آيه

يكى از صفات بارز منافق، بلكه مايه نفاق، همان دروغ است; چيزى را بر زبان جارى كند كه در دل به آن ايمان ندارد چنان كه به حكم اين آيه، به رسالت حضرت ختمى مرتبت گواهى مى دهد، ولى در قلب بر خلاف آن اعتقاد دارد و اين كه خداوند در آيه مورد بحث، گواهى مخالفان را به شهادت رسالت پيامبر، با شدت و تأكيد هر چه تمام تر رد مى كند و مى فرمايد:(وَاللّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقينَ لَكاذِبُونَ) از