3. هريك از اجزاء، در تحقّق هدف خاص تأثير نسبى دارد و تحقّق هدف در گرو اجتماع وهماهنگى آنهاست، به گونه اى كه آسيب پذيرى هريك، خللى در هدف ايجاد مى كند.

4. به حكم اين كه اجزاء در خدمت هدفى معيّن مى باشد، طبعاً هدف واقعيتى جداى از اجزاء دارد.

تقرير برهان نظم

همان طور كه ياد آور شديم، برهان نظم از دو مقدمه تأليف يافته كه يكى حسى و ديگرى عقلى ومنطقى است. نخست به تقرير مقدمه حسّى مى پردازيم، آن گاه مقدمه عقلى آن را تبيين مى كنيم.

جهان ونظم هدفدار

مشاهدات عينى وكاوشهاى علمى، از نظم هدفدار موجودات طبيعى گزارش مى دهند، چيزى كه هست روشنترين وبارزترين جلوه هاى نظم براى بشر در عالم نباتات وحيوانات وبه ويژه انسان نمودار است و در حقيقت هريك از رشته هاى علوم در خدمت بررسى كيفيت اين مجموعه هاست كه با هماهنگى خاصى، اهداف وآثار ويژه اى را در پى دارند.ما فقط از نمونه هاى بسيار روشن بهره مى گيريم:

1. تمام تشكيلات چشم از مردمك گرفته تا پرده هاى مختلف آن