مورد بررسى قرار گيرند. در اين صورت تشريح هر يك از مواد كه در آيه وارد شده است به نوشتن كتاب قطور همراه با تخصص شايان توجه، نياز دارد.

***

پاسخ دو سؤال

اكنون كه برهان نظم به گونه اى تشريح گرديد شايسته است پاسخ دو سؤالى را كه پيرامون برهان نظم وجود دارد بگوييم:

اين دو سؤال از حربه هاى مادى هاى امروز به شمار مى رود. اينك سؤال نخست:

آنان مى گويند: روشن ترين دليل شما بر وجود صانع نظم جهان آفرينش است ولى كسى مى تواند آفرينش جهان را منظم معرفى كند، كه بر تمام اسرار آفرينش واقف باشد.

شما هنگامى مى توانيد نظام جهان را ثابت كنيد كه بر سراسر جهان، محيط و مسلط باشيد، در صورتى كه با اين علم محدود، چگونه مى توانيد تسلط خود را بر جهان ثابت نماييد، و با اين علم محدود چگونه مى توانيد جهان نامحدود را منظم و حساب شده معرفى كنيد؟

و به عبارت ديگر: درست است كه بشر تا آنجا كه از گيتى فهميده است جز نظم، چيز ديگرى دستگيرش نشده است، امّا