مذاهب اسلامى‌، 278- 283). مذهب شيعه اماميّه در كلام، فقه، اخلاق و سياست آموزه‌ها و احكامى ويژه دارد كه از قرآن و عترت برخاسته‌اند.

***

مراتب ايمان: درجات باور دينى‌

بدين معنا است كه ايمان از نظر شدّت و ضعف، درجه‌هايى دارد. اينكه آيا ايمان مراتبى دارد يا نه، بسته به اين است كه ايمان را چگونه تعريف كنيم و اين مسئله را بررسيم كه آيا ايمان قابليّت شدّت و ضعف و كاهش و افزايش دارد يا نه.

(تعريف ايمان) آنان كه عمل به اركان را جزو تعريف ايمان نمى‌دانند و آن را تنها تصديق قلبى مى‌شمارند، شدّت و ضعفى نيز در آن روا نمى‌دارند و در نتيجه، مراتب و درجات ايمان را نيز نمى‌پذيرند. در برابر، كسانى كه عمل را جزو ايمان مى‌دانند، خواه ناخواه اين را نيز پذيرفته‌اند كه ايمان شايسته زيادت و نقصان و شدّت و ضعف است. بسيارى از متكّلمان شيعه، از آن رو كه آيات و روايات پرشمارى، ايمان را ذو درجات دانسته‌اند (بحار الانوار، 66/ 175- 154)، اين مسئله را حل شده انگاشته و از آن سخن نگفته‌اند. برخى ديگر از علماى شيعه با الهام از اين آيات و روايات بابى به عنوان «درجات الايمان و حقائقه» برگشوده و از مراتب ايمان بحث كرده‌اند (همان). برخى دانشمندان معاصر شيعى نيز مراتب ايمان را پذيرفته‌اند و بر آن رفته‌اند كه ايمان عبارت از علم و عمل است و التزام به اين دو شدّت و ضعف مى‌پذيرد و از اين رو، ايمان نيز شدّت و ضعف و كاهش و نقصان دارد و در نتيجه، مراتب ايمان، از ضروريّاتى است كه هيچ شكّى بدان راه ندارد (الميزان‌، 18/ 295).

برخى ديگر نيز چنين استدلال كرده‌اند:

چه ايمان را به معناى علم و معرفت بدانيم و چه به معناى پذيرفتن حقّ و تسليم در برابر آن، داراى درجات و سلسله مراتب است و اين بدان سبب است كه علم و تسليم و پذيرش، مراتب مختلف دارد.

آياتى پرشمار نيز بر اين حقيقت گواهى مى‌دهند؛ از جمله آنجا كه خداوند مى‌فرمايد: «لِيَزْدادُوا إِيماناً مَعَ إِيمانِهِمْ» (فتح/ 4؛ ر. ك. تفسير نمونه، 22/ 29). بدين سان، مراتب ايمان نزد متكلّمان شيعه،