انديشه و گفتار و كردار خويش مى‌رسد و با آنچه در دنيا كرده است، قرين مى‌گردد (نجم/ 39). حقيقت ناب تنها در آخرت بر انسان آشكار مى‌گردد و از اين رو، شكّ و ترديد در آنجا براى كسى پيش نمى‌آيد و اختلاف نظرى ميان انسان‌ها رخ نمى‌دهد (ق/ 22). در آن سرا، انسان درمى‌يابد كه مؤثّر راستين در وقايع جهان، تنها خدا بوده و ديگر علل و اسباب تأثير مستقل نداشته‌اند (نور/ 25). آنچه در آخرت به آدمى مى‌رسد، يا نعمت است و يا نقمت.

لذّت و رنج در آن جهان به گونه‌اى ديگر است و با دنيا قياس‌پذير نيست: آنان كه در جهان آخرت، به سعادت بهشت دست مى‌يابند، خواهند گرفت، به آنچه جان‌ها آرزو مى‌كنند و چشم‌ها را خوش مى‌آيد خواهند رسيد و جاودانه در آن خواهند زيست (زخرف/ 71). و آنان كه به دوزخ افتند، به كيفرهايى بزرگ گرفتار مى‌آيند (غاشيه/ 23 و 24). قرآن از زندگى اخروى دو گروه مؤمنان و كافران بارها سخن گفته است و وعد و وعيدهاى الهى را به تكرار آورده است. از نعمت‌هايى كه مؤمنان بدان مى‌رسند، زندگى در بهشت است؛ بهشتى كه همانند آسمان‌ها و زمين بزرگ است و البته خشنودى خدا، نعمتى است بسيار بزرگ‌تر كه در آخرت نصيب مؤمنان مى‌گردد (آل عمران/ 133؛ حديد/ 21).

انسان را در دنيا توانِ آن نيست كه به تمام و كمال، نتيجه كوشش‌هاى خويش را فراچنگ آورد؛ ولى در آخرت، آن را به گونه كامل درمى‌يابد و هيچ عاملى را ياراى ممانعت نيست (زلزال/ 7 و 8). آنچه آدمى در دنيا مى‌كند، همانند بذرى است كه مى‌بالد و در آخرت بَر مى‌دهد و آنان كه در دنيا تنها براى بهره‌هاى دنيوى مى‌كوشند، نصيبى از آخرت نخواهند برد (شورى/ 20). در نظرگاه قرآنى، نه تنها انسان، كه همه آفريدگان در آخرت محشور مى‌شوند و به بندگى خدا اقرار مى‌كنند (مريم/ 93). ايمان به آخرت از آموزه‌هاى بنيادى دين اسلام و اديان پيشين است (ر. ك. تفسير نمونه‌، 19/ 71 و 25/ 401).

***

آزمايش: امتحان الهى‌

خداوند، معرفت خويش را در فطرت آدمى نهاده است و همين داشته فطرى به او الهام مى‌كند كه پرهيزگارى و زشتكارى‌