ف‌

فدك: روستايى يهودى‌نشين در نزديكى مدينه‌

از دهكده‌هاى آباد مدينه در نزديكى خيبر بود كه در سال 7 هجرى بدون خون‌ريزى به دست پيامبر 6 فتح شد.

اهالى فدك با پيامبر 6 مصالحه كردند به اين گونه كه نيمى از باغ‌هاى خود را به آن حضرت واگذاشتند و نيم ديگر را براى خود نگاه داشتند و زراعتِ سهم پيامبر 6 را نيز برعهده گرفتند و در برابر، حقّى از آن برداشتند (الأمالى‌، 40؛ شرح نهج‌البلاغة، 16/ 210؛ تاريخ المدينة، 1/ 193). بنابر حكم صريح قرآن سرزمين‌هايى كه بدون درگيرى نظامى به فتح مسلمانان درآيند، ملك شخصى پيامبر 6 مى‌شوند و پيامبر 6 مى‌تواند هرگونه مصلحت بداند، درباره آنها تصميم بگيرد (حشر/ 6).

فدك نيز از اين سرزمين‌ها بود. پيامبر 6 آن را به فرمان خدا در زمان حيات خويش به دخترش فاطمه (س) بخشيد و بنى هاشم تا پيامبر 6 زنده بود، از محصول فدك بهره مى‌بردند (مسند ابى يعلا، 2/ 334؛ تفسير مجمع البيان‌، 3/ 411؛ ينابيع المودّة، 1/ 138). بنابر روايات، پيامبر 6 پس از فتح فدك، دخترش را فرا خواند و براساس آيه‌ «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ» (اسراء/ 26) آن را به فاطمه (س) بخشيد. در همان مجلس على (ع) را خواست و سندى نيز تنظيم كرد كه اميرمؤمنان (ع) و امّ ايمن گواهان آن بودند (اثبات الهداة، 2/ 116؛ الخرائج‌، 1/ 112؛ بحارالانوار، 29/ 114). حضرت زهرا (س) نماينده‌اى براى خود برگزيد كه امور فدك را از نزديك اداره كند و كارمندانى نيز به فرمان او درآورد. پس از رحلت پيامبر 6 خليفه اوّل، نماينده حضرت زهرا (س) را اخراج كرد و فدك را به بهانه حديث ساختگىِ «نَحْنُ مُعاشِرُ الانبياءِ لا نُوَرِّثُ» به تصرّف خويش درآورد (احتجاج طبرسى‌، 1/ 20؛ الاختصاص‌، 185- 183؛ بحارالانوار،