ملّا محمّد امين استرآبادى (م. 1033 ق.) صاحب كتاب‌ فوائدالمدنيّة است. اخباريان، شيوه اصولى را برنمى‌تابيدند و معتقد بودند كه احكام شريعت را تنها از نصوص ائمّه (ع) مى‌توان گرفت. نفى تقليد نيز يكى از اركان اين ديدگاه است. در برابر اينان، بيش‌تر فقهاى اماميّه، پيرو ديدگاه اصولى بوده و هستند. بنابر اين ديدگاه، منابع احكام شرعى اسلام، تنها نصوص معصومين (ع) نيست؛ بلكه عبارت است از:

قرآن، سنّت، عقل و اجماع. براى استنباط احكام شرعى مى‌توان از قواعد اصول فقه بهره جست؛ از جمله برائت، استصحاب و عمل به ظن. اخبار را بايد از يكديگر تميز داد و ميزان اعتبار و اصالت آنها را سنجيد. برجسته‌ترين شخصيّت علمى اصولى، كه سرانجام بساط اخبارى‌گرى را برچيد، آقا سيّد محمد باقر وحيد بهبهانى (م. 1208 ق.) است.

در عصر اخير فرقه‌هايى كه برخى از آنها را نمى‌توان شيعه شمرد، از ميان شيعيان سربرآوردند. از آن جمله است فرقه بابيّه به سركردگى على محمّد باب شيرازى و نيز فرقه بهائيّه به سركردگى حسين على بهاء. شيخ احمد احسائى (م. 1241 ق.) نيز فرقه شيخيّه را بنيان نهاد. اساس فكرى اين فرقه، آميزه‌اى است از تعابير و مفاهيم فلسفه قديم، به ويژه آثار فكرى سهروردى و اخبار و احاديث اهل بيت (ع). فرقه‌هاى بابيّه و بهائيّه، در حقيقت، از اين فرقه سر برآوردند. بنابر نظر مشهور شيعه، اين فرقه‌ها اهل بدعت و از گمراهان به شمارند (دائرة المعارف تشيّع‌، 4/ 275؛ فرهنگ فرق اسلامى‌، 94/ 87).

نقش اماميّه را در شكوفايى و بالندگى فرهنگ و تمدّن اسلامى نمى‌توان انكار كرد.

شيعيان در هر شاخه‌اى از علوم و فنون، نخبگانى به جهان اسلام تقديم كرده‌اند و چهره‌هاى تابناكى پرورانيده‌اند. هم اينك مذهب اماميّه يا شيعه اثنى عشريه، مذهب رسمى كشور ايران است و در كشورهايى همچون عراق، بحرين، جمهورى آذربايجان و لبنان نيز پيروان بسيارى دارد.

***

امدادهاى غيبى: دستگيرى‌ها و الطاف خداوند

هر موجودى براى بقاى خويش از خداوند مدد مى‌گيرد و همه جهان با امدادهاى‌