چه اندازه همرنگ و همخوان و همراه با فرهنگ عاشورا است.

6.حيات‌بخشى و زايندگى

اسلام با كربلا حيات دوباره يافت.هيچ حركتى در تاريخ اسلام به اندازۀ كربلا پشتوانۀ حيات و سلامت دين و زايندۀ غبارها و تيرگى‌ها از چهرۀ اسلام نبوده است.

براى بازشناخت تأثير انقلاب عاشورا،نيازمند بررسى و مرور وضعيّتى هستيم كه در نيم‌قرن پس از رحلت پيامبر بر جامعه سايه گسترد؛به‌ويژه شرايطى كه در سال‌هاى قبل از قيام كربلا در گسترۀ سرزمين‌هاى اسلامى ديده مى‌شود.برخى از ويژگى‌هاى اين دوره عبارتند از:

يك-بازگشت به فرهنگ نژادى و قومى: معيارهاى اسلامى فرو ريخت و به جاى ملاك تقوا و صلاحيّت،ديگربار قوم و نژاد و قبيله محور شد و موالى (غيرعرب‌ها) تحقير مى‌شدند.اشرافيت و سالخوردگى ملاك برترى شد و معاويه در پاسخ امام حسن(ع) كه او را به بيعت با خويش فراخوانده بود، گفت:من از تو سن و سال بيش‌تر دارم و كارها را بهتر اداره مى‌كنم. [1]مباهات و ستايش قبيله به شيوۀ جاهلى رونق يافت و مناسبات اجتماعى بر همين اساس بنيان نهاده شد.پست‌ترين شغل‌هاى اجتماع را به موالى سپردند.وقتى تعداد موالى زياد شد،معاويه تصميم گرفت بخشى از آن‌ها را بدون هيچ گناهى بكشد.آن‌ها موالى را مثل الاغ و سگ جزو مبطلات نماز مى‌شمردند،با آن‌ها در يك رديف راه نمى‌رفتند،اجازه جلو افتادن در قافله را به آن‌ها نمى‌دادند، حتّى اختيار شوهر دادن دختران موالى دست پدرانشان نبود،بلكه اين اربابان موالى بودند كه اجازه شوهر كردن آن‌ها را مى‌دادند،و اگر زنى را با اجازۀ پدر