4. گشت و شناسايى

يكى ديگر از شيوه‌هاى جمع‌آورى اطّلاعات، تشكيل گروههاى گشت و شناسايى است كه به‌طور سيّار و پراكنده به اين وظيفه مشغول مى‌شوند. فرق اين روش با شيوۀ تعقيب و مراقبت اين است كه در تعقيب و مراقبت، سوژۀ مشخصى مورد تعقيب قرار مى‌گيرد، ولى در گشت و شناسايى، صيد خاصى هدف‌گيرى نشده، بلكه گشت ويژه، تحرّكات مشكوك را زيرنظر مى‌گيرد.

پيامبر اكرم (ص) براى شناسايى منافقين مكه، طى يك مأموريت كتبى «عتّاب بن اسيد» را بر اين كار گماشت. عتّاب در تبيين مأموريت خود خطاب به اهل مكه چنين مى‌گويد: اى اهل مكه! به درستى كه پيامبر مرا همچون بارقه‌اى كه منافقين را مى‌سوزاند و براى مؤمنان مايۀ بركت و رحمت است، بر شما گماشت و من به‌خوبى شما و منافقانى را كه بين شما هستند مى‌شناسم؛ من دستور نماز جماعت عمومى را صادر خواهم كرد و سپس خود به گشت زنى در اطراف مى‌پردازم. پس هر كس را ملتزم به جماعت مسلمانان يافتم، حقوق مؤمن را بر او جارى مى‌كنم و آن كس را كه دور از جماعت مسلمانان ديدم، از او سؤال مى‌كنم، اگر عذر موجّهى نداشت، گردنش را مى‌زنم تا حرم امن الهى از وجود منافق پاك شود. [1]

قبل از حركت پيامبر اكرم (ص) به سوى مكه براى فتح اين سرزمين، يك گروه گشت و بازرسى از سوى آن حضرت به سرپرستى عمر بن خطّاب در يكى از دوراهى‌هاى اطراف مدينه مستقر گرديده و كليه رفت‌وآمدهاى مشكوك را كنترل مى‌كرد. [2]