بُرجُ ا لبَراجِنَه ، شهرکی در جنوب شرقی بیروت. جمعیت این شهرک حدود دویست هزار تن است و از مرکز شهر هفت کیلومتر فاصله دارد. از مغرب به دریای مدیترانه ، از مشرق به شهرهای مُرَیْجَه و حَدَث و از جنوب به فرودگاه بین المللی بیروت و محلة غدیر، از شمال به دو شهر حارةُ حُرّیک و بِئراالعَبْد محدود است و هم اکنون به بیروت وصل شده است . برج البراجنه از مراکز شیعه نشین لبنان شمرده می شود و در حوادث دو سه دهة اخیرِ لبنان ، نامش بر سر زبانها افتاده است . آرامگاه اَلرادوف ظاهراً از نوادگان پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله وسلّم ، در آنجا است ، همچنین آرامگاه عبدالکریم خلیل که بر ضد عثمانیان قیام کرده بود و نیز کانون دادگاههای شرعی مذهب جعفری در برج البراجنه قرار دارد.

پیشینه . نام برج البراجنه نخستین بار از حدود 850 در منابع دیده می شود. امیرصالح بن یحیی (متوفی 850)، از امرای بیروت (زرکلی ، ج 3، ص 198)، از برج البراجنه دیدار کرده بود. قبایل عرب و مسلمان در آنجا سکونت داشتند که به بَراجِنَه معروف و بظاهر سُنی و در باطن شیعی مذهب بودند (صالح بن یحیی ، ص 195؛
فرحات ، ج 2، ص 9). در گذشته ظاهراً ساکنان برج البراجنه ، زمینهای بیابانی و خارستان منطقه را آباد کردند و به کشاورزی و دامداری مشغول شدند.

در حدود دو قرن پیش دولت عثمانی با اجرای اصلاحات ارضی مالکیت اراضی را به کشاورزان داد تا بر بردگان مزیت داشته باشند. در این زمان ، محصولات عمدة برج البراجنه ، حنا، انگور، انجیر، خرما، توت ، و گلابی صحرایی بود. سپس پرورش کرم ابریشم نیز در آنجا رواج یافت . بعدها برج البراجنه از تفرجگاههای کارگزاران ترکان عثمانی شد. برجدر مقاومت پیشینة دور و درازی دارد که به دوران امیر فخرالدین * (1011ـ1044) باز می گردد. برای نمونه ، یکی از دختران برج به نام سَلمی '، یکی از کارگزاران امیرفخرالدین

را که حرمت گورستان مسلمانان را رعایت نکرده بود،به قتل رساند و این حادثه موجب شد که فخرالدین به برج حمله کند و بسیاری از ساکنان آن را به قتل برساند (مفرج ، ج 2، ص 44ـ45).

---

منابع :
(1) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(2) صالح بن یحیی ، تاریخ بیروت ، چاپ فرنسیس هورس یسوعی و کمال سلیمان صلیبی ، بیروت 1986؛
(3) فهد سلیمان فرحات ، برج البراجنة و جاراتها ، ج 2، بیروت 1994؛
(4) طونی مفرج ، الموسوعة اللبنانیة المصورة .

/ طلال علامه /