برات (1) ، ولایت و شهری در آلبانی .

1) ولایت برات . در قسمت جنوبی آلبانی و در منطقة کوهستانی واقع شده و مشتمل است بر سه شهر با مرکزیت شهر برات و دو شهر دیگر به نامهای کوچوا و اورا ویگوروره (پل نفتی ). علاوه بر این شهرها 125 دهکدة کوچک نیز در 24 منطقة روستایی این ولایت قرار دارند.

از بلندترین قله های آلبانی قلة «پارتیزانی » است با 416 ، 2 متر ارتفاع در رشته کوه تومور که در این ولایت قرار گرفته است . بر قلة این کوه قلعه ای هست که از نظر مسلمانان آلبانی مقدس شمرده می شود و گویند قدمگاه حضرت ابوالفضل است . دشتهای برات به طور عمده در قسمت شمال غربی واقع شده اند در دره های اصلی آن رودهای اوسوم ، ولابیشت و لاپارذا جریان دارند. آب و هوای برات مدیترانه ای است با میانگین دمای سالانه 5ر15 (میانگین دمای سردترین ماه سال 2ر7 ـ و گرمترین ماه 6ر24) درجة سانتیگراد. پایینترین درجة حرارت در این ولایت 2ر11 ـ و بالاترین آن 9ر43 درجه سانتیگراد در شهر کوچوا ثبت شده است که در عین حال بالاترین گرمایِ مطلق در تمام کشور است . میانگین سالانة بارندگی در این ولایت (که بیشتر در زمستان صورت می گیرد) به 928 میلیمتر می رسد. میانگین ارتفاع در همة نواحی استان 455 متر است . زمینهای کشاورزی ولایت برات عمدتاً از نوع خاک قهوه ای است . جنگلها و بوته زارها 5ر21% و مراتع 5ر7% مساحت استان را پوشانده اند. منابع آب زیرزمینی عمدة ولایت ، آب سرد کوههای تومور و آبهای لوزای و پل نفتی است . تولیدات کشاورزی برات 7ر28% تولید کل آلبانی را تشکیل می دهد. مساحت زیر کشت در برات 40% مساحت کل ولایت را در بر می گیرد که از این مقدار 4ر72% به کشت غلات ، 8ر14% به کاشت درختان زیتون ، 7ر9% به درختان میوه و 1/3% به تاکستانها اختصاص یافته است . قبلا 810 هکتار زمین در این ولایت آبیاری می شد. از 22 منبع بزرگ آب (سد خاکی ) با ظرفیت آبدهی 000 ، 5 هکتار و دو کانال بزرگ آبیاری ، به اسامی برات تاپُلِ کوچ و کفا (گردنه ) برات - خوجه در کشاورزیِ این ولایت استفاده می شود. در برات ، گندم 29% و ذرت 10% مساحت زیر کشت را به خود اختصاص داده و کشت پنبه و گل آفتابگردان نیز رایج است . در بخش دامپروری ، پرورش گاو بیشتر از گوسفند رواج دارد. همچنین مرغداریهایی نیز در این ولایت وجود دارد. عسل ولایت برات در سراسر آلبانی معروف است .

تولیدات ولایت برات صنعتی و کشاورزی است . ثروتهای زیرزمینی و معدنی این ولایت نفت و گاز است و شهر کوچوا نخستین منطقة نفتی آلبانی به شمار می آید. از کل تولید صنعتی و کشاورزی این ولایت ، 3ر71% آن را صنایع تشکیل می دهد. در سالهای پیش از فروپاشی نظام کمونیستی ، با اجرای برنامه های پنج ساله ، تأسیسات بزرگ صنعتی در برات رشد چشمگیری یافت . قبل از آزادی آلبانی (1323 ش / 1944) صنایع

6% تولید کل کشور را تشکیل می داد. در 1361 ش / 1982 تولید کل صنعتی در مقایسه با دهه های 1950، 1960 و 1970 بترتیب ، 7ر21 ـ ، 6 و 6ر1 برابر رشد داشت و شعبه های عمدة صنایع سبک 5ر38% تولید صنعتی را تشکیل می داد. ولایت برات سنتهایی درکار چوب ، پوست ، نقره و گلدوزی دارد.

جمعیت ولایت برات ، بر اساس آخرین آمار (قبل از 1371 ش /1992)، 300 ، 157 تن و میانگین جمعیت آن 2ر153 نفر در هر کیلومتر مربع بوده است . جمعیت شهری 6ر37% و جمعیت روستایی 4ر62% آن را تشکیل می داد و آهنگ رشد جمعیت 07ر2 درصد بود.

2) شهر برات . (جمعیت در 1371 ش / 1992: 600 ، 36 تن )، از باستانی ترین شهرهای آلبانی است و در کنار رودخانة اوسوم ، در ارتفاع 56 متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر در 1340 ش /1961 به شهر موزه تبدیل شد. برات یکی از مناطق باستانی سکونت الیریها در قرن پنجم و ششم قبل از میلاد بوده است که در آغاز قرن سوم قبل از میلاد به شهری قلعه ای تبدیل شد. در زمان جنگهای الیری ـ رومی با این شهر، برات آنتی پاتره خوانده می شده و جایگاه مهمی داشته است . این شهر در آغاز قرن پنجم / یازدهم ، کانون قیامهایی ضد روم شرقی بود و در حکومت موزاکایها مرکز این خانواده محسوب می شد. در آن زمان در برات هنرهای مختلف رونق داشت و بخصوص مرکز صنعت ابریشم شناخته می شد. در داخل قلعة شهر چند کلیسا با نقاشیهای با ارزش مذهبی وجود دارد. در آن روزگار، در شهر برات یک مدرسة نقاشی و خطاطی وجود داشت که فعالیت آن بعدها به سنتی مردمی تبدیل شد.

با بزرگ شدن شهر، محله ای جدید به نام مانگالم ، در خارج از دیوارهای قلعه ایجاد شد و بعد از آن محله های پرویی (جویبار) و وکف (وقف ) به وجود آمد. در 820/ 1417، عثمانیها برات را اشغال کردند و در 835/1431 به صورت مرکز ولایت درآوردند. در 842/1438، عثمانیها قیام مردم شهر را سرکوب کردند. خانوادة موزاکاییها با آمدن اسکندربیگ * ، برات را دوباره به دست گرفتند ولی در 854/1450 مجدداً آنرا از دست دادند، اسکندربیگ در 860/1455 (نبرد برات ) تلاش کرد برات را دوباره به دست بیاورد. شهر برات در پایان قرن دهم / شانزدهم رونق خود را از دست داده بود و تنها110 خانوار داشت ، ولی در قرن یازدهم / هفدهم رونقی دوباره یافت و سنتهای فرهنگی خود را تجدید کرد و به عنوان مرکز «سنجق » شناخته شد. بناهای مهم اسلامی برات که اغلب در این دوره ساخته شده اند بدین قرارند: مسجد بایزید دوم (از قرن نهم / پانزدهم )؛
مسجد امبرت (شاه ؛
متعلق به سدة دهم / شانزدهم )؛
مسجد پلومب ( در اصل : قورشونْلی : سُرب اندود ) (تاریخ بنا: 936/1555).

در دورة رونق برات ، کلیساهایی نیز که در دورة عثمانیان تخریب شده بود، بازسازی شد و اونوفری و فرزندش در کلیسای شن تودری و شن مری نقاشیهایی ترسیم کردند.

برات شاعران و دانشمندانی داشته و در 1081/1670، پنج باب مدرسه در این شهر وجود داشت که در آنها دروس مذهبی نیز تدریس می شده است . این شهر سپس به پاشالوگ (پاشالق : مرکز حکومت ) احمد پاش کورتی ( احمد پاشا قورد ) تبدیل شد و در 1195/1780 پلِ گوریتسا بر روی رودخانة اوسوم ، که از وسط شهر می گذرد، ساخته شد. در 1224/1809، علی پاش تیلنا ( علی پاشا تپه دَلَنْلی ) شهر برات را تصرف کرد و پسر خود موفتار ( مختار ) را «متصرف » (شهردار) برات کرد و به تقویت قلعه اقدام نمود. در آغاز دهه 1245/1830 و زمان حکومت وریونیها، برات به مرکز قیامهای مردمی بر ضد بیگهای پاشا تبدیل شد.

شهر برات در قرن دوازدهم / هیجدهم و بخصوص در قرن سیزدهم / نوزدهم ، پس از زلزله 1268/1851 شکل امروزی به خود گرفت . در آن زمان ، این شهر شکوفاترین مرکز اقتصادی و فرهنگی جنوب آلبانی بود و بخصوص در تولید روغن و توتون شهرت داشت . تصاویر مذهبی مسیحی قرن دوازدهم / هیجدهم مهارت کار هنری روی چوب در این شهر را نشان می دهند. در 1194/1780، در مرکز شهر تکیة فرقة خلوتیها ساخته شد، در 1212/1797 کلیسای مرجع و در 1243/1827 مسجد بکارها ساخته شد.

مرکز شهر بازاری بود که خیابانها، شعاع وار، از آن آغاز می شدند. در 1315 ش / ، در برات شعبه ای از گروه کمونیستی کورچا برپا شد. در زمان حکومت شاه احمد زوگو، برات رشدی نداشت . در 1317 ش / 1938 جمعیت آن 500 ، 9 نفر بود. در 1319ش / 1941 برات به یک جنبش ضد فئودالی ، سازماندهی شده از طرف شعبة انجمن وحدتی (باشکیمی )، تبدیل شد. این شهر در 22 مهر 1323/ 13 سپتامبر 1944، در حالی که یک سوم آن خراب شده بود، از اشغال متفقین در آمد، برات پس از آزادی ، به شهری توسعه یافته ، صنعتی و مرکز مهم آموزش و فرهنگ تبدیل شد. شاخه های عمدة تولید صنایع نساجی بخصوص مجتمع بزرگ نساجی در این شهر احداث شد. صنایع عمدة برات ، صنایع غذایی و ماشینی است .

---

منابع :


] برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به

[ TDVIA , s.v. "Berat" (by Muh ¤ te í em Giray)

/ د.آلبانی /