بدری کشمیری ، بدرالدین بن عبدالسّلام بن سیدابراهیم حسینی ، صوفی و شاعر و مورخ قرن دهم و یازدهم . از تاریخ تولد و وفات او اطلاعی در دست نیست اما از آثارش برمی آید که حدود 960 در کشمیر و تا 1001 در ماوراءالنهر می زیسته است . نخست در سلسلة کبرویّه به طریقة میرسیدعلی همدانی * توجّه داشت و سپس به سلسلة نقشبندیه گروید. در 960 از کشمیر عازم زیارت مکّه شد و در 961 به خدمت امیر یونس محمد صوفی نقشبندی احراری (متوفی ربیع الاول 961) در مرو رسید و پس از وفات او به ملازمان خواجه سعیدالدین سعد، فرزند خواجه محمداسلام بخارایی جویباری ، پیوست .

بدری ، شاعر و نویسندة پرکاری بوده است و آثاری به نظم و نثر فارسی دارد که از آن جمله اند: معراج الکاملین (981 یا 983) به نظم و نثر، در مناقب خواجه سعیدالدین سعد؛ روضة الجمال (983) در 000 ، 8 بیت ، مشتمل بر قصاید، غزلیّات ، مقطّعات ، رباعیّات ، مفردات و برخی منشآت ؛ سراج الصالحین (986) به نظم ونثر، در مسایل عرفانی و اخلاقی و شرح احوال و مناقب امیر یونس محمد، نسخة خطّی آن در کتابخانة گنج بخش اسلام آباد (منزوی ، ج 4، ص 2122) و موزة بریتانیا (دانش پژوه و افشار، دفتر چهارم ، ص 670) موجود است ؛ دیوان غزلیات و قصاید (988) در 000 ، 7 بیت ، در ستایش خدا و پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم و اهل بیت و خواجگان ؛ روضة الرضوان وحدیقة الغلمان (997) به نثر، در شرح حال و مناقب خواجگان جویبار، بویژه خواجه محمد اسلام و پسرش ، نسخة خطّی آن در فرهنگستان علوم ازبکستان ( فهرست نسخه های خطی آکادمی علوم ازبکستان ، ج 1، ص 67) موجود است ؛ بحرالاوزان (991ـ1001) ـ یا سبعه )، شامل مثنویهای : منبع الاشعار به تقلید از مخزن الاسرار ؛ ماتم سرای به تقلید از منطق الطیر ؛ زهره و خورشید به تقلید از حدیقه ؛ شمع دل افروز (976) در500 ، 5 بیت ، به تقلید از خسرو و شیرین امیرخسرو؛ مطلع الفجر به تقلید از سبحة الابرار ؛ لیلی و مجنون به تقلید از لیلی و مجنون هاتفی (شش مثنوی مجموعاً در 000 ، 10 بیت ) و همچنین رُسل نامه به تقلید از بوستان سعدی ، در 000 ، 160 بیت و چهاردفتر: صفی نامه در وقایع پیامبران ؛ اسکندرنامه در وقایع ذوالقرنین ، نسخة خطّی آن در کتابخانه ملی پاریس (بلوشه ، ج 3، ص 352) موجود است ؛ مصطفی نامه در شرح زندگی و جنگهای حضرت رسول صلّی اللّه علیه وآله وسلّم ، تا واقعة خروج شیبانی و وقایع پادشاهان عرب و عجم از خلفای بنی امیّه تا آل تیمور؛ ظفرنامه (1001) در شرح جنگهای ابوالغازی عبداللّه بهادرخان حاکم ماوراءالنهر، نسخة خطّی آن در فرهنگستان علوم تاجیکستان ( فهرست نسخه های خطی شرقی آکادمی علوم تاجیکستان ، ج 1، ص 73) موجود است .

---

منابع :
(1) محمدتقی دانش پژوه ، ایرج افشار، نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، تهران 1344 ش ؛
(2) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران ، تهران 1363ـ1370 ش ، ج 5، بخش 2، ص 713ـ717؛
(3) احمد منزوی ، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش ، اسلام آباد 1357ـ1361 ش ؛
(4) عبدالغنی میرزایف ، «بدرالدین کشمیری و اشتباهاتی در تعیین تألیفات او»، وحید ، دورة 12، ش 9 (آذر 1353)، ص 700ـ713 (میرزایف به اشتباه سال تولد بدری را 961 نوشته است )؛
(5) سعید نفیسی ، تاریخ نظم ونثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری ، تهران 1363 ش ، ج 1، ص 444ـ 445؛


(6) E. Blochet, Catalogue des manuscripts persans de la Bibliothةque Nationale, Paris 1905-1934.

/ عارف نوشاهی /