responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 752

 

بدر چاچی ، بدرالدّین محمّد، از شاعران قرن هشتم . در ولایت چاچ (شاش )، ناحیه ای در تاشکند، به دنیا آمد. از تاریخ دقیق ولادتش اطلاعی در دست نیست . در جوانی زادگاهش را ترک کرد و به دهلی رفت و به خدمت امرای تُغلُقیه * ، خصوصاً سلطان ابوالمحامد محمّد شاه بن تغلق (حک : 725ـ752)، رسید و مورد توجه خاص او قرار گرفت (هدایت ، ج 1، ص 436؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 9، قسم 1، ص 128؛ صفا، ج 3، بخش 2، ص 854) و از جانب او به فخرالزّمان ملقب شد (آقابزرگ طهرانی ، همانجا). بدرالدین نام و نسب خود را در اشعارش ، بدرچاچی ، بدر، چاچی ، و فخرالزّمان آورده است (صفا، ج 3، بخش 2، ص 852(

علی ابراهیم خان خلیل (بخش 1، ص 95) می گوید که بعضی از تذکره نویسان ، بدرچاچی و بدرجاجرمی * را یکی دانسته اند، از جمله این گروه مؤلّف مخزن الغرائب است (صفا، ج 3، بخش 2، ص 856). تقی الدّین کاشی نیز او را با یکی از شاعرانی که بدر تخلّص می کرده ، خلط کرده است (همان ، ج 3، بخش 2، ص 857(

بدرالدّین ، در شاعری طرزی غریب دارد (هدایت ، همانجا؛ براون ، ص 157)، اشعارش بدیع و پیچیده است (خلیل ، همانجا). در قصاید از سبک انوری و خاقانی و دیگر شاعران بزرگ قرن ششم پیروی کرده ، و همچون آنان ، از صنایع شعری ، اعمّ از تشبیه و استعاره و مجاز، و اصطلاحات علمی بهرة فراوان برده است (صفا، ج 3، بخش 2، ص 856( براون (ص 152( به نحوی مبالغه آمیز، بدرالدّین چاچی را پس از مولوی و سعدی دارای مرتبه ای بس بزرگ به شمار آورده است .

دیوان او مشتمل بر دو هزار بیت است (هدایت ، همانجا؛ آقابزرگ طهرانی ، همانجا). ضمن اشعارش با مادّه تاریخِ «دولتِ شه »، به سال تنظیم دیوان خود (745) اشاره کرده است (آقابزرگ طهرانی ، همانجا؛ صفا، ج 3، بخش 2، ص 855). دیوان او در 1307، به تصحیح مولوی محمّد هادی در شهر کانپور هند، به چاپ رسید. مولانا غیاث الدّین نیز بر قصاید او شرحی نوشته است (آقابزرگ طهرانی ، همانجا). به گفتة بداؤنی و بلوشه ، بدر چاچی منظومه ای نیز در بحر متقارب ، در ذکر سلطنت محمّدبن تغلق ، سروده و در 745 آن را به پایان برده ، اما صفا تنها اثر او را دیوان موجودش دانسته است ( د.اسلام ، ذیل «بدرچاچی »؛ صفا، ج 3، بخش 2، ص 856). از این دیوان ، نسخ کمی موجود است ؛ از جمله : نسخة کتابخانة مجلس شورای ملی ( سابق ) ، و نسخة ناتمام کتابخانة ملی پاریس (آقابزرگ طهرانی ، همانجا؛ صفا، ج 3، بخش 2، ص 855ـ856).

هدایت و تقی الدین کاشی نیز نمونه ای از اشعار او را نقل کرده اند (هدایت ، ج 1، ص 436ـ439؛ صفا، ج 3، بخش 2، ص 857ـ858).

تاریخ دقیق مرگ بدرالدّین معلوم نیست ، اما آن را میان سالهای 745 و 752، در دهلی ، دانسته اند (صفا، ج 3، بخش 2، ص 855(


منابع :
(1) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ؛
(2) الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(3) ادوارد گرانویل براون ، تاریخ ادبی ایران ، ج 3: از سعدی تا جامی ، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت ، تهران 1357 ش ؛
(4) علی ابراهیم خلیل ، تذکرة صحف ابراهیم ، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، ش 663؛
(5) ذبیح اللّه صفا، تاریخ ادبیات در ایران ، ج 3، بخش 2، تهران 1363ش ؛
(6) رضا قلی بن محمد هادی هدایت ، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران 1336ـ1340 ش ؛


(7) EI, Supplement, fascs.1-2, Leiden 1980, s.v. "Badr-i C § a ¦ c ¦ â § ".

/ محمدحسین محمدی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 752
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست