خلّال، حسن بن محمد ، خلّال، حسن بن محمد، حافظ، محدّث، قارى و مؤلف قرن چهارم و پنجم. كنيه‌اش ابومحمد بود و در صفر 352 در بغداد متولد شد (خطيب بغدادى، ج 8، ص 453؛ ذهبى، 1401ـ1409، ج 17، ص 593). تاريخ‌نگاران محل زندگى او را در نهرالقَلَّايين، محله بزرگى در بغداد و شرق كَرْخْ، كه بيشتر اهل سنّت در آنجا سكونت داشتند (ياقوت حموى، ذيل «نهرالقلاءين»)، ذكر كرده‌اند كه پس از مدتى به باب‌البصره، در غرب بغداد، نقل مكان كرد (رجوع کنید به خطيب بغدادى، ج 8، ص 454؛ سمعانى، ج 2، ص 422).

خلال از كسانى چون احمدبن جعفر قطيعى، محمدبن عباس‌بن جبويه، محمدبن مظفر، ابوبكربن شاذان، ابوبكر محمدبن اسماعيل ورّاق و ابوالحسن دارقُطنى حديث روايت كرده است (خطيب بغدادى، همانجا؛ ابن‌اثير، ج 9، ص 544؛ ابن‌عماد، ج 3، ص 262). همچنين افرادى نظير خطيبِ بغدادى*، على‌بن عبدالواحد دينورى، ابوالحسين مبارك‌بن عبدالجبار صيرفى، محمدبن عمربن حفص كوفى و ابوسعداحمدبن طيورى از او روايت كرده‌اند (ابن‌عبدالهادى مقدسى، ج 3، ص 303؛ ذهبى، همانجا؛ سيوطى، ص 444). به نظر ذهبى (1984، ج 3، ص 191) ابوسعد احمدبن طيورى آخرين فردى است كه از وى روايت حديث كرده است. به‌گفته اين تراجم‌نگار (1401ـ1409، ج 17، ص 594)، خلال براى استماع حديث سفر نكرده و در عين حال، بعد از عبدالغنى‌بن سعيد اَزْدى* (متوفى 409)، حديث‌شناس و نسب‌شناس عرب با حافظه‌ترين فرد در حديث بوده است.

خطيب بغدادى كه هم عصر خلال و از راويان وى بود، او را با الفاظى چون «ثقه» و «آگاه بر مراتب حديث» وصف و توثيق كرده است (همانجا). سمعانى (همانجا) خلال را كثيرالروايه و داراى فهم و درايت والايى در حديث دانسته است.

خلال به علم قرائت نيز آگاه بود و كسانى چون ابوطاهربن سوار بغدادى در اين علم از او روايت كرده‌اند (ابن‌جزرى، ج 1، ص 231). ذهبى (1401ـ1409، همانجا) احاديثى را از پيامبر صلى‌اللّه‌عليه‌وآله‌وسلم، با طرق حديثى خود از ابومحمد خلال نقل كرده است.

خلال در 439 در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب، در كنار مدفن احمدبن حنبل و بشر حافى به خاك سپرده شد (رجوع کنید به خطيب بغدادى، همانجا).

آثار وى عبارت‌اند از: مسندى بر صحيحين (همانجا)؛ اخبارالثُقلاء، كه آن را به روش محدّثان نوشته است (ابن‌عماد، همانجا؛ بغدادى، ج 1، ستون 275)؛ طبقات‌المعبّرين، در شرح احوال 7500 خواب‌گزار كه به خلال منسوب است (بغدادى، همانجا). او در اين كتاب خواب‌گزاران را به پانزده گروه تقسيم كرده است، شامل انبيا، صحابيان، تابعين، فقها و مؤلفان و ديگران تقسيم‌بندى است (حاجى‌خليفه، ج 2، ستون 1106ـ 1107)؛ المجالس العشر كه در واقع امالى يا مجلسهاى حديثى او بوده است. زركلى (ج 2، ص 213) نسخه خطى اين كتاب موجود در شهر رباط مراكش، را معرفى كرده است.