بَدِر ، محمود ، فرزند نصیرالدوله و دولتمرد عصر پهلوی . وی در 1309 در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی را نزد معلمان خصوصی گذراند و مقدمات فارسی و عربی را فراگرفت . سپس مدتی در مدارس علمیه و دارالفنون به تحصیل ادامه داد و فرانسه و انگلیسی نیز آموخت . در زمان تصدّی پدرش در پست وزیرمختاری ایران در بلژیک ، برای ادامة تحصیل با پدر به آنجا رفت و چندی بعد به مدرسة علوم مالی و اقتصادی در لندن فرستاده شد و مدت پنج سال در رشتة اقتصاد و مالیه به تحصیل پرداخت (طباطبایی ، ص 98؛ چند پرده از زندگانی رجال معروف ایران ، ص 83-84؛ عاقلی ، 1372 ش ، ج 1، ص 270ـ 271). در 1327 به ایران بازگشت و در ادارة کل گمرک که مستشاران بلژیکی اداره می کردند، به عنوان مترجم ، استخدام شد. در 1301 ش ، مقارن با ورود آرتور میلیسپو ـ مستشار کل مالی ایران ـ به تهران ، به وزارتخانة مالیه راه یافت و معاون حسابداری آنجا شد. مدتی هم مأمور خرید وسایل راه آهن بود. در 1308 ش ، همزمان با تأسیس وزارت طُرُق و شوارع ، رئیس ادارة کل حسابداری آن وزارتخانه شد و در اوایل 1312 ش سید حسن تقی زاده ، وزیر دارایی ، او را به سمت خزانه دار کل ایران منصوب کرد. در اوایل 1314 ش از طرف علی اکبر داور، وزیر دارایی وقت ، مدیرکل وزارت دارایی شد و در مرداد همان سال در رأس هیئتی به همراه صادق وثیقی ، معاون ادارة کل تجارت ، و عبدالحسین مسعود انصاری ، رئیس ادارة اقتصادیات وزارت امورخارجه ، برای عقد قرارداد کلیرینگ به آلمان رفت (طباطبایی ، همانجا؛ عاقلی ، 1372 ش ، ج 1، ص 270). براساس این قرارداد که پس از هشت ماه به امضا رسید، دولت آلمان موافقت کرد که چهل درصد از کالاهای صادره از ایران ، به بازرگانان ایرانی مقیم آلمان اختصاص یابد (مسعود انصاری ، ص 386، 389). سپس محمود بدر برای خرید چند فروند کشتی به انگلستان رفت و پس از بازگشت به ایران (اردیبهشت 1315)، به معاونت وزارت دارایی رسید (عاقلی ، 1369 ش ، ص 356). در بهمن همان سال داور درگذشت و بدر در کابینة محمود جم کفیل این وزارتخانه شد (همو، 1369-1370 ش ، ج 1، ص 214) و در مهر 1316 به سمت وزیر دارایی منصوب گردید و تا آبان 1318 در این سمت باقی ماند (ضرغام بروجنی ، ص 208). محمود بدر تا اسفند 1320 شغل دولتی اختیار نکرد، ولی از این تاریخ به مدت پنج ماه در کابینة علی سهیلی وزیر دارایی شد. سهیلی که در بهمن 1321 دوباره نخست وزیر شده بود، بدر را به وزارت پیشه و هنر و بازرگانی گمارد و او این مقام را تا فروردین 1323 حفظ کرد (عاقلی ، 1374 ش ، ص 500، 526). سپس در کابینة محسن صدر در 1324 ش ، بار دیگر وزیر دارایی شد و در همین سمت بود که محمد مصدق و غلامعلی فریور، نمایندگان مجلس ، بر او اعلام جرم کردند (همو، 1372 ش ، ج 1، ص 271(

محمود بدر در فاصلة سالهای 1326 تا 1330 ش نایب التولیة آستان قدس رضوی شد و در 1338 ش ، کانون بازنشستگان کشوری را برپا ساخت که ریاست آن نیز با خود او بود. وی در 1347 ش در 76 سالگی درگذشت .

از خاندان بدر، مجموعه ای از کتابهای خطی به یادگار مانده است که اینک در کتابخانة ملی ایران ، تهران ، نگاهداری می شود (رجوع کنید به کتابخانة ملی ایران ، ج 1، ص دو).

---

منابع :
(1) چند پرده از زندگانی رجال معروف ایران ، تهران 1324 ش ؛
(2) جمشید ضرغام بروجنی ، دولتهای عصر مشروطیت ، تهران ( تاریخ مقدمه 1350 ش ) ؛
(3) عبدالکریم طباطبائی ، «محمود بدر»، سالنامة دنیا ، سال 1 (1324 ش )؛
(4) باقر عاقلی ، داور و عدلیه ، تهران 1369 ش ؛
(5) همو، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی ، تهران 1369ـ 1370 ش ؛
(6) همو، فرهنگ رجال و مشاهیر معاصر ایران ، تهران 1372 ش ؛
(7) همو، نخست وزیران از مشروطه تا انقلاب اسلامی ، تهران 1374 ش ؛
(8) کتابخانة ملی ایران ، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران ، ج 1، گردآوری عبدالله انوار، تهران 1365 ش ؛
(9) عبدالحسین مسعود انصاری ، خاطرات سیاسی و اجتماعی ، تهذیب و تلخیص باقر عاقلی ، تهران 1374 ش .

/ باقر عاقلی /