responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6939

خِداشبن زُهير عامرى ، خِداشبن زُهير عامرى، شاعر جاهلى. نام او خداشبن اَزْهَر نيز آمده است (ابنكلبى، ج 1، ص 366؛ قس ابن حزم، ص 281 كه نام وى را خداش بن زهيربن اَزْهر آورده و ظاهرآ از هر نام جدّ اوست). كنيه اش ابوزهير و از شاعران بزرگ و مشهور قبيله قيس بود و به نظر مىرسد كه در دوره جاهلى درگذشته باشد (ابن سلام جمحى، سفر1، ص 40؛ ابنقتيبه، ص 430؛ آمدى، ص 180؛ سزگين، ج 2، جزء2، ص 195)، اما به نقلى ديگر از سزگين (همانجا) وى تا ابتداى قرن اول هجرى زندگى كرد.

پدرش در جنگ با قريش معروف به فِجار، جنگهايى كه در ماههاى حرام رخ مى داد، كشته شد. خود نيز از مخالفان قبيله خزرج بود (ابن سلام جمحى، سفر1، ص 144؛ سزگين، همانجا؛ حسين مؤنس، ص 188). خداش سواركارى شجاع و در صف مشركان شاهد جنگ حنين بود، ولى اندكى پس از آن اسلام آورد (ابن حجر عسقلانى، ج 1، ص 462؛ جاحظ، 1351، ج 3، ص 14، پانويس؛ همو، 1411، ج 2، ص 209، پانويس 6؛ سزگين، همانجا).

ابن سلام جمحى در طبقات فحول الشعراء (سفر1، ص 143) نام او را در شمار شعراى رده پنجم آورده است. ابوعمروبن علاء (متوفى 54)، ذوق و قريحه و همچنين ساختار شعرى وى را بر لَبيدبن ربيعه* (متوفى 41) مقدّم شمرده است (رجوع کنید به همان، سفر1، ص 144؛ ابنقتيبه، همانجا).

در برخى از منابع (رجوع کنید به قرشى، ص 413ـ418؛ ابوتمّام، ص 94، 100؛ ابن سلام جمحى، سفر1، ص 144ـ146؛ ابن شجرى، ص 30ـ31) ابياتى از وى با مضامين فخر و حماسه و هجو آمده است (نيز رجوع کنید به بابتى، ذيل مادّه). ابوالفرج اصفهانى (ج 18، ص 136ـ137) مدحى را از اعشى به نقل از خداش آورده است.

شعر خداش در شيوه فخر و هجو مقامى والا دارد. قصيده مُجَمْهَرَة با مضمون تغزل وصف و فخر، از مشهورترين قصايد وى است (سزگين؛ بابتى، همانجاها). جاحظ (1351، ج 3، ص 14؛ همو، 1411، ج 2، ص 209) و سيوطى (ج 1، ص 66، 382) از ابيات خداش به عنوان شاهد لغوى استفاده كردهاند.

اشعار خداش از جمله اشعارى بوده كه ابوسعيد سُكّرى (متوفى 275) به جمعآورى آن مبادرت كرده است (ابننديم، ص 178). ديوان وى در بيروت در 1401/1981 و بار ديگر بههمت مجمعاللغة العربية دمشق در 1406/1986 به چاپ رسيد (بابتى، همانجا).


منابع :
(1)حسنبن بشر آمدى، المؤتلف و المختلف فى اسماء الشعراء و كناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، در محمدبن عمران مرزبانى، معجمالشعراء، چاپ ف. كرنكو، بيروت 1402/1982؛
(2) ابنحجر عسقلانى، كتاب الاصابة فى تمييز الصحابة، مصر 1328، چاپ افست بيروت [.بى‌تا]؛
(3) ابنحزم، جمهرة انسابالعرب، بيروت 1403/1983؛
(4) ابنسلام جمحى، طبقات فحولالشعراء، چاپ محمود محمد شاكر، جده [1980/1400]؛
(5) ابنشجرى، كتابالحماسة، حيدرآباد، دكن 1345؛
(6) ابنقتيبه، الشعر و الشعراء، او، طبقاتالشعراء، چاپ مفيد قميحه و نعيم زرزور، بيروت 1405/1985؛
(7) ابنكلبى، جمهرةالنسب، ج 1، چاپ ناجى حسن، بيروت 1407/1986؛
(8) ابننديم (تهران)؛
(9) ابوالفرج اصفهانى؛
(10) حبيببن اوس ابوتمّام، كتاب الوحشيات و هوالحماسه الصغرى، چاپ عبدالعزيز ميمنى راجكوتى، قاهره 1970؛
(11) عزيزه فوال بابتى، معجمالشعراء الجاهلين، بيروت 1998؛
(12) عمروبن بحر جاحظ، البيان و التبيين، چاپ حسن سندوبى، قاهره 1351/1932؛
(13) همو، كتابالبخلاء، چاپ احمد عوامرى و على جارم، بيروت 1411/1991؛
(14) حسين مؤنس، تاريخ قريش: دراسة فى تاريخ اصغر قبيلة عربية جعلهاالاسلام اعظم قبيلة فى تاريخالبشر، جده 1408/1988؛
(15) فؤاد سزگين، تاريخالتراث العربى، ج 2، جزء2، نقله الى العربية محمود فهمى حجازى، ]رياض[ 1403/1983، چاپ افست قم 1412؛
(16) عبدالرحمانبن ابىبكر سيوطى، المزهر فى علوم اللغة و انواعها، چاپ محمد احمد جادالمولى، على محمد بجاوى، و محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره [.بى‌تا]؛
(17) محمدبن ابىالخطاب قرشى، جمهرة اشعار العرب فى الجاهلية و الاسلام، چاپ على محمد بجاوى، قاهره ] 1981[.
/ مريم حسنى/

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6939
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست