responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6839

 

کردی، محمد امین بن فتح الله زاده اربلی ، صوفی و واعظ نقشبندی. وی در نیمۀ دوم قرن سیزدهم در اربیل/اربل، در شمال عراق، متولد شد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص3؛ د.اسلام، ذیل «کردی،محمد امین»). شیخ سلامه عزامی( از خلفای او و از بزرگان علمای الأزهر) در مقدمۀ تنویر القلوبِ کردی، به¬تفصیل به شرح احوال و سفرها و کرامات او پرداخته است.

کردی تعلیمات خود را نزد پدرش، فتح‌الله‌زاده که شیخ طریقت قادریه بود، شروع کرد (کردی، همان،ص3ـ4؛ د.‌ اسلام، ذیل مادّه) و از طریق عمر ضیاءالدین (متوفی 1318)، که از خلفای بهاءالدین خالد نقشبندی بود، به طریقت خالدیۀ نقشبندیه پیوست (کردی،همان،ص4؛ دی یونگ، 1978، ص142). او چند سال را با شیخ عمر گذرانید و سپس در طریقت نقشبندیه اجازۀ ارشاد گرفت (کردی،همان،ص4ـ7؛ د. اسلام، ذیل مادّه). همچنین با اجازۀ شیخ خویش به سیاحت و زیارت قبور صالحان پرداخت و در این مدت تجربیات غریبی کرد (رجوع کنید به کردی، همان، ص8؛ د. اسلام، ذیل مادّه)؛ از جمله سالهای بسیاری را که در مکه و مدینه سپری کرد، توأم با مکاشفات و تجربه‌های عمیق عرفانی بود، به گونه‌ای که وی حال خود را مشابه حال ابن‌عربی در زمان تألیف فتوحات مکیه وصف کرده است (د. اسلام، ذیل مادّه؛ نیز رجوع کنید به کردی،همان، ص8-12). او سپس به مصر رفت و جز برای سفری به مکه و مدینه از آنجا خارج نشد (د. اسلام، ذیل مادّه). وی در مصر به تحصیل در الأزهر پرداخت و در رواق طلاب کُرد در الأزهر ساکن شد. سپس به دهکدۀ اَمْبابِه در بیرون قاهره، و از آنجا به بولاق رفت و در آنجا اقامت گزید، اما گاهی برای دانش‌اندوزی به الأزهر سفر می‌کرد (کردی،همان ، ص12ـ13؛ د. اسلام، ذیل مادّه).

کردی به علم حدیث و تفسیر علاقۀ بسیار داشت و تا سالهای پایانی عمرش در مجلس درس سلیم بشری در الأزهر حاضر می شد و پس از فراگیری تفسیر و حدیث و فقه شافعی از وی، در بولاق به تدریس حدیث و فقه و کلام پرداخت(کردی، همان، ص13ـ14). کردی که تا آن زمان گرایش عرفانی خود را پنهان کرده بود، به سبب اشارتی که در خواب از شیخ عمر دید، به‌ ترویج تعالیم خالدیۀ نقشبندیه پرداخت و با سفرهای بسیار توانست بسیاری از اهالی قاهره و روستاهای شمال مصر را به طریقت خویش درآورد و حتی مخالفت پیروان طریقتهای دیگر و هواداران جنبش سلفی، مانع از افزایش مریدان وی نشد (کردی، همان، ص14ـ15؛ د. اسلام، ذیل مادّه؛ وایزمن، ص100).

محمدامین کردی در 1332 درگذشت و در گورستان قرافۀ قاهره، نزدیک مقام سیده زینب، دفن شد (درنیقه، ص130؛ د. اسلام، ذیل مادّه).

پس از او، فرزند و نوه اش طریقت خالدیۀ نقشبندیه را تداوم بخشیدند. این طریقت بیشتر در میان طبقات بالای جامعه رواج داشت، اما انشعاباتی که در این طریقت به وجود آمد، مانع از گسترش آن در دیگر کشورهای شمال افریقا و سرزمینهای جنوب صحرا شد (دی یونگ، سلسله‌های صوفیانه... ، ص125؛ وایزمن، ص101). دیگر خلیفۀ برجسته کردی، محمد امین سقا بود که بسیاری از نقشبندیهای معاصر در مصر از اخلاف او هستند (د. اسلام، ذیل مادّه).

کردی آثار متعددی در فقه و حدیث و تفسیر و عرفان دارد که برخی از مهمترین آنها عبارت¬اند از: تنویر القلوب فی معامله علام الغیوب، در سه بخش: عقاید دینی؛ فقه شافعی؛ و تصوف .وی در این کتاب ، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی را به شیوۀ طریقت نقشبندیه بیان کرده است.

مواهب السرمدیه فی مناقب السادة النقشبندیه،شامل شرح احوال مشایخ نقشبندیه تا شیخ عمر ضیاءالدین، و اصول طریقت نقشبندیه. وی به سبب علاقه به تعلیم قرآن، رساله‌ای در علم تجوید قرآن و آداب تلاوت تصنیف کرده که به چاپ نرسیده است (کردی، همان، ص16؛ برای دیگر آثار وی، رجوع کنید به سرکیس، ج2، ستونهای1554 و 1555؛ زرکلی،ج6،ص43).

کردی بیشتر بر دو تعلیم نقشبندیه تأکید داشت؛ذکر خفی، و تلاوت دعای معروف به «ختم خواجگان» که توسل به مشایخ نقشبندیه برای دفع بلایا و حوادث است. از‌این‌رو، بخشی از آثارش را به مبحث ذکر قلبی و زبانی و کیفیت و آداب آن در میان نقشبندیه اختصاص داده و به بیان دلایل نقلی و عقلیِ ترجیح ذکر قلبی بر ذکر زبانب پرداخته است (رجوع کنید به کردی، تنویر، ص508ـ520؛ همو، 2005، ص282ـ299).


منابع:
(1) خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج6، بیروت 2002؛
(2) محمداحمد درنیقه، الطرق النقشبندیه و اعلامها، چاپ جروس برس، [طرابلس( )1407/1987(؛
(3) یوسف الیاس سرکیس، معجم المطبوعات العربیه و المعربه، قم1410؛
(4) محمدامین کردی، تنویر القلوب فی معامله علام الغیوب،چاپ سلامه عزامی،بیروت )بی‌تا]؛
(5) همو، المواهب السرمدیه فی مناقب السادة النقشبندیه، قاهره 2005؛


(6) Frederick de Jong, Sufi orders in Ottomon and post-Ottomon Egypt and the middle-east, Istanbul;
(7) Ibid, Turuq and Turuq-linked institutions ik nineteenth century Egypt, Leiden,1978;
(8) EI2, s.v. “AL- KURDĪ, MUHAMMAD AMĪN”, by Hamid Algar;
(9) Itzchak Weismann, The Naqshbandiyya, orthodoxy and activism in a world wide sufi tradition, London and New York, 2007.

/جمشید جلالی شیجانی/



تاریخ انتشار اینترنتی: 25/02/1390

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6839
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست