حياتى گيلانى ، حياتى گيلانى، شاعر قرن دهم و يازدهم. تذكره نويسان به نام و سال تولد وى اشارهاى نكردهاند. او از كودكى تا ابتداى جوانى در رشت مىزيست (فخرالزمانى قزوينى، ص 809). در جوانى به تجارت روى آورد و در سفرهايى كه به كاشان داشت (آزاد بلگرامى، ص 189) با شاعران آن منطقه آشنا شد (گوپاموى، ص 187). پس از درگيرى با شاعرى متخلص به ميلى و مجروح شدنش به ضرب شمشير وى، به كاشان و پس از آن به هند رفت و به دربار اكبرشاه (حك: 963ـ1014) راه يافت (صديق حسنخان، ص 124؛ گوپاموى، همانجا). حياتى پس از آن در خدمت شاهزادگان بود (رجوع کنید به امين احمد رازى، ج 2، ص 1304). نقل است كه جهانگيرشاه حياتى را با طلا وزن كرد و به او صله داد (فخرالزمانى قزوينى، ص 809ـ810؛ واله داغستانى، ج 1، ص 587). حياتى در خدمت ديگر بزرگان هند نيز بود و از اين راه ثروت فراوانى به دست آورد. او در اواخر عمر مورد حمايت دربار قرار گرفت (صديق حسنخان؛ گوپاموى، همانجاها).

حياتى در سرودن انواع شعر مهارت داشت (بداؤنى، ج 3، ص 152). فخرالزمانى قزوينى (ص 809) از مثنوى تغلقنامه وى نام برده كه در بحر خسرو و شيرين نظامى است. همچنين وى (ص 810) ديوان حياتى را كه نزديك به هفت هزار بيت داشته، ديده است. بداؤنى (همانجا) شعرهاى او را عارى از مايهعلمى دانسته، اما بر آن است كه حياتى دركى صحيح و دقيق دارد. نسخهاى از اشعار حياتى در كتابخانه ملك (ش 5565) موجود است. اين نسخه، در 273 برگ به خط نستعليق، در دو بخش تنظيم شده است: بخش اول غزليات و قصايد و بخش دوم داستان حضرت سليمان در قالب مثنوى.

به نوشته برخى تذكرهنويسان، حياتى در 1015 درگذشت (رجوع کنید به صديق حسنخان، همانجا؛ گوپاموى، ص 188)، اما به گفته فخرالزمانى قزوينى (همانجا)، وى در 1028 در آگره (اكبرآباد) وفات يافت و همانجا دفن شد.

---

منابع:
(1) ميرغلامعلىبن نوح آزاد بلگرامى، خزانه عامره، چاپ سنگى كانپور 1871؛
(2) امين احمد رازى، تذكره هفتاقليم، چاپ محمدرضا طاهرى (حسرت)، تهران 1378ش؛
(3) عبدالقادربن ملوكشاه بداؤنى، منتخبالتواريخ، تصحيح احمدعلى صاحب، چاپ توفيق ه . سبحانى، تهران 1379ـ1380ش؛
(4) صديق حسنخان، شمع انجمن، چاپ سنگى بهوپال 1293؛
(5) عبدالنبىبن خلف فخرالزمانى قزوينى، تذكره ميخانه، چاپ احمد گلچينمعانى، تهران 1362ش؛
(6) محمد قدرتاللّه گوپاموى، كتاب تذكره نتائج الافكار، بمبئى 1336ش؛
(7) عليقلىبن محمدعلى واله داغستانى، تذكره رياضالشعراء، چاپ محسن ناجى نصرآبادى، تهران 1384ش.

/ منيژه ظفرآبادى /