حَوفى ، حَوفى، على بن ابراهيم، نحوى و مفسر قرن چهارم و پنجم. كنيهاش ابوالحسن و به روستاى حَوف در مصر منتسب است (سمعانى، ج 2، ص 290؛ ياقوت حموى، ج 12، ص 221ـ 222). از تاريخ ولادتش اطلاعى در دست نيست. وى در مصر به يادگيرى عربى پرداخت (قفطى، ج 2، ص 219) و از محضر بزرگانى چون اُدْفُوِىّ (نحوى و مفسر، متوفى 388) بهره برد (ياقوت حموى، ج 12، ص 222؛ قفطى، همانجا). مقدار زيادى از مكتوبات ابوجعفر نَحّاس* (نحوى و مفسر، متوفى 338) نزد او بود (سمعانى، همانجا؛ ابنخلّكان، ج 3، ص 300).

عدهاى از علماى مغرب و همچنين بسيارى از مصريها در مصر از محضر وى استفاده بردند (قفطى، همانجا؛ داوودى، ج 1، ص 388). مطابق شيوه علما و بزرگان، دستخط وى براى اجازه قرائت، در بسيارى از كتابهاى ادبى ديده شده است (ابنخلّكان، همانجا). نام وى در سلسلهاى از راويانِ حديثى از رسول اكرم آمده است (رجوع کنید به سمعانى، همانجا؛ قفطى، ج 2، ص 220). حوفى اول ذيحجه 430 درگذشت (ياقوت حموى؛ ابنخلّكان، همانجاها).

حوفى تأليفات مهم بسيارى داشته است (ابنخلّكان، ج 3، ص 301)، از جمله: اَلْمُوَضَّح فىالنّحو كه علماى صرف و نحو از آن بهره بردند (ياقوت حموى؛ قفطى؛ ابنخلّكان، همانجاها). كتاب ديگر وى اِعرابالقرآن در ده مجلد است، كه علما در استفاده از آن با يكديگر رقابت مىكردند (قفطى؛ ابنخلّكان؛ داوودى، همانجاها)؛ و البُرهان فى تفسير القرآن، در سى مجلد كه با خطى خوانا نگاشته شده است (ياقوت حموى، همانجا؛ سيوطى، ج 2، ص 140؛ داوودى، همانجا؛ قس حاجىخليفه، ج 1، ستون 122، 241 كه اين دو كتاب را يكى دانسته است). سيوطى (همانجا) پس از ذكر البرهان فى تفسيرالقرآن، «علومالقرآن» را آورده كه به نظر مىرسد مراد وى همان البرهان است (نيز رجوع کنید به بروكلمان، ج 1، ص 523).

---

منابع:
(1) ابنخلّكان؛
(2) حاجىخليفه؛
(3) محمدبن على داوودى، طبقاتالمفسّرين، بيروت 1403/1983؛
(4) سمعانى؛
(5) عبدالرحمانبن ابىبكر سيوطى، بغيةالوعاة فى طبقات اللغويين و النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره 1384؛
(6) علىبن يوسف قفطى، اِنباه الرواة على اَنباه النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، ج 2، قاهره 1371/1952؛
(7) ياقوتحموى، معجمالادباء، بيروت 1400/ 1980؛


(8) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden 1943-1949.

/ زهرا نهاوندى /