حميد كشميرى ، حميد كشميرى، ملاحميداللّه، نويسنده و بزرگ‌ترين حماسه‌سراى كشمير در سده سيزدهم. پدرش، مولوى حمايت‌اللّه، از علماى معروف كشمير بود.

از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست. او در دهكده نوپگ در كشمير، در خانواده‌اى علمى و مذهبى به دنيا آمد. در اسلام‌آباد كشمير علوم دينى و ادبى را آموخت. كشميرى به زبان فارسى و عربى تسلط داشت و با توجه به كاربرد واژه‌هاى پشتو در شعرش، به نظر مى‌رسد كه با اين زبان نيز آشنا بوده است (رجوع کنید به ظهورالدين احمد، ج 4، ص 272؛ آفاقى كشميرى، ص 4؛ حبيب، ص 55). او با حكمرانان وقت، سيكها، مخالف بود و بر ضد آنان در كشمير قيام كرد. مدتى به دربار افغان پيوست، اما به اسلام‌آباد برگشت و به تدريس پرداخت (ظهورالدين احمد، همانجا). وى به سلسله نقشبنديه وابسته بود و در اكبرنامه (ص 5ـ11) آنها را ستايش كرده است.

معروف‌ترين اثر كشميرى، اكبرنامه است كه در 1260، در بحر متقارب مقصور، و به پيروى از شاهنامه فردوسى* سروده شده است و به همين سبب او را فردوسى كشمير لقب داده‌اند (آفاقى‌كشميرى، همانجا). در اكبرنامه به جنگ اول افغانها و انگلستان پرداخته شده است. اين منظومه از 1327 به مدت دو سال و نيم در مجله آريانا در كابل به چاپ مى‌رسيد و سپس انجمن تاريخ افغانستان آن را در هزار نسخه چاپ كرد (كابل 1330ش).

اثر ديگر او چاى‌نامه است كه در برابر ساقينامه ظهورى ترشيزى* سروده شده و نسخه‌اى از آن در كتابخانه شيخوپوره موجود است. ديگر آثار منظوم اوست: بى‌پوچ‌نامه/ بى‌بوج نامه كه هرج و مرج و بى‌نظمى كشمير را نشان مى‌دهد، و شكرستان (راشدى، بخش 1، ص 216).

وى دو اثر منثور نيز دارد: ناپُرسان‌نامه، كه آن را بهترين نثر طنزآميز كشمير دانسته‌اند؛ و دستورالعمل (رجوع کنید به منزوى، ج 8، ص 1278؛ تيكو، ص 162؛ آفاقى‌كشميرى، ص 5؛ راشدى، همانجا). حميد كشميرى در 1264، يعنى چهار سال بعد از اتمام اكبرنامه، در كشمير وفات يافت (راشدى، بخش 1، ص 215؛ آفاقى‌كشميرى، ص 4).

---

منابع:
(1) صابر آفاقى‌كشميرى، «حميد كشميرى، يا، فردوسى كشمير»، آريانا، سال 28، ش 1 (دلو و حوت 1348)؛
(2) گردارى لعل تيكو، برگزيده از پارسى‌سرايان كشمير، تهران 1342ش؛
(3) اسداللّه حبيب، «جنبش جنگنامه‌سرايى در شعر درى سده نزده افغانستان»، خراسان، سال 2، ش 1 (جدى ـ حوت 1360)؛
(4) حميداللّه‌بن حمايت‌اللّه حميد كشميرى، اكبرنامه: اثر منظوم حميد كشميرى، به‌تصحيح محمد ابراهيم خليل و به اهتمام محمدشفيع رهگذر، (كابل) 1330ش؛
(5) حسام‌الدين راشدى، تذكره شعراى كشمير، بخش 1، لاهور 1983؛
(6) ظهورالدين احمد، پاكستان‌مين فارسى ادب، ج 4، لاهور 1985؛
(7) احمد منزوى، فهرست مشترك نسخه‌هاى خطى فارسى پاكستان، اسلام‌آباد 1362ـ1370ش.

/ فيروزه دلفانى /