حُمَيد بن ثَورهلالى ، حُمَيد بن ثَورهلالى، از شعراىُ مُخَضْرَم*. در منابع نام جدش عبداللّه و همچنين حَزْن ضبط شده است (براى نمونه رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 356؛ ياقوت حموى، ج 3، ص 1222؛ ابناثير، ج 2، ص 76). حميد شاعر مشهور دوره اسلامى از قبيله بنىعامر* است (رجوع کنید به ابنقتيبه، ج 1، ص 390؛ ابنعساكر، ج 15، ص 269). كنيهاش ابوالمُثَنّى، ابوالأخضر، ابوخالد و ابولاحق ذكر شده است (رجوع کنید به بكرى، ج 1، ص 376؛ ابنعساكر؛ ابناثير، همانجاها).
حميد در جنگ حنين* (سال هشتم هجرت) به همراه كفار شركت داشت، اما پس از آن اسلام آورد (ابنعبدالبرّ، قسم 1، ص 377؛ ابناثير، همانجا) و نزد پيامبر رفت و ابياتى سرود (رجوع کنید به ابنعبدالبرّ؛ ابنعساكر، همانجاها؛ قس ابنحجر عسقلانى، ج 1، ص 356، كه اين نقل را ضعيف خوانده است).
حميد، خليفه دوم و سوم را درك نمود و نزد آنان ابياتى سرود و از برخى خلفاى بنىاميه نيز به سبب سرودههايش صله گرفت (رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 356ـ358؛ ابنعبدالبرّ، قسم 1، ص 378؛ ابنعساكر، ج 15، ص 269، 273ـ274).
ابنسلام جمحى (متوفى 231؛ ص 495) وى را در طبقه چهارم شعراى اسلامى قرار داده است. اشعار حميد در بردارنده بسيارى از مضامين شعرى، مانند فخر و حماسه و هجا، است اما وصف و غزل بيش از ديگر مضامين در اشعارش به چشم مىخورد (حُمَيدبنثَورِ هلالى، ص ز؛ فرّوخ، ج 1، ص 286). بسيارى شعر او را با اشعار حُميد اَرْقَط، شاعر رجزسراى دوره اموى (رجوع کنید به سزگين، ج 2، جزء3، ص30؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذيل «حُميد الارقط»)، اشتباه گرفتهاند (حميدبن ثورهلالى، مقدمه ميمنى، ص 5).
ابوعمرو شيبانى (متوفى 206)، اصمعى (متوفى 216)، ابنسكّيت (متوفى 244) و ابوالحسن علىبن عبداللّه طوسى (قرن سوم) اشعار حميدبن ثور را جمعآورى كردهاند (ابننديم، ص 179). عبدالعزيز ميمنى ديوان حميد را در 1330ش/ 1951 در قاهره به چاپ رساند.
منابع: (1) ابناثير، اسدالغابة فى معرفة الصحابة، چاپ عادل احمد رفاعى، بيروت 1417/1996؛ (2) ابنحجر عسقلانى، كتاب الاصابة فى تمييز الصحابة، مصر 1328، چاپ افست بيروت (بىتا.)؛ (3) ابنسلام جمحى، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاكر، (قاهره 1952)؛ (4) ابنعبدالبرّ، الاستيعاب فى معرفة الاصحاب، چاپ علىمحمد بجاوى، قاهره (1380/ 1960)؛ (5) ابنعساكر، تاريخ مدينة دمشق، چاپ على شيرى، بيروت 1415ـ1421/ 1995ـ2001؛ (6) ابنقتيبه، الشعر و الشعراء، چاپ احمد محمد شاكر، (قاهره) 1386ـ1387/ 1966ـ1967؛ (7) ابننديم (تهران)؛ (8) ابوالفرج اصفهانى؛ (9) عبداللّهبن عبدالعزيز بكرى، سمط اللالى، چاپ عبدالعزيز ميمنى، (قاهره) 1354/1936؛ (10) حُمَيدبن ثَورِ هلالى، ديوان، چاپ عبدالعزيز ميمنى، قاهره 1371/1951؛ (11) فؤاد سزگين، تاريخ التراث العربى، ج 2، جزء3، نقله الى العربية محمود فهمى حجازى، رياض 1403/1983؛ (12) عمر فرّوخ، تاريخ الادب العربى، ج 1، بيروت 1984؛ (13) ياقوت حموى، معجمالادباء، چاپ احسان عباس، بيروت 1993؛