بختیار ، اَبوحَرب ، فرزند ابی جَعفر محمدبن ابراهیم ، از فرمانروایان ناحیة تاریخی قومِس (سمنان و دامغان ) و دست نشاندة آل زیار (حک : 316ـ435 یا 441). او که سمت حاجبی فلک المعالی منوچهربن قابوس (حک : 403ـ420) را نیز داشت ، از نخستین ممدوحان منوچهری دامغانی (متوفی 432) است . منوچهری در سه قصیده (ص 19، 108، 136) و یک مسمّط (ص 161) که به مناسبت جشنهای سَده و مهرگان و نوروز در مدحِ این امیر سروده ، او را به نژاده بودن و آزادگی و بزرگمنشی و بخشندگی و خوش سخنی و دانشوری و جنگاوری ستوده و به روزافزونی و تقرب وی در دربار فلک المعالی امیدوار گردانده است . انتخاب این سه جشن برای مدیحه گویی و توجه ممدوح بدانها احتمالاً نشانة تعلق خاطر این امیر به آداب و رسوم و آیینهای ایران و گویای اشرافی و ایرانی بودن خاندان اوست .

منابع ادبی و تاریخی موجود، جزئیات زندگانی بختیار را روشن نمی کند؛
تنها در سالهای اخیر به وجود سه کتیبه از وی در سه بنای تاریخی ناحیة قومس پی برده اند که هم روشنگر نام و نشان و مقام و عنوان اوست و هم مؤید آنچه منوچهری در مدایحِ خود آورده است . این سه کتیبه عبارت اند از: کتیبه ای (با تاریخ 417) در قُبَّة قصر پدرش ، پیر علمدار * ، در دامغان ؛
کتیبه ای بر منارة مسجد تاری خانة * دامغان مربوط به پادشاهی فلک المعالی و روزگاری که بختیار حاجب امیر زیاری شده بود (یعنی در فاصلة 417-423)؛
و کتیبه ای بر منارة مسجد جامع سمنان که مربوط به دورة امیری بختیار بر این نواحی (یعنی در فاصلة 417-426) است .

---

منابع :
(1) احمدبن قوص منوچهری ، دیوان منوچهری دامغانی ، چاپ محمد دبیرسیاقی ، تهران 1370 ش ؛


(2) C.`Adle, "Le mina ¦ ret du Masjed-e Jہme` de Semnہn. Circa 421-25/1030-34", Studia Iranica , 4/2 (1975), 177-186;
(3) C.`Adle, A.S. Melikian-Chirvani, "Les monuments du XIe siةcle du Dہmq ہn", Studia Iranica , 1/2 (1972), 229-297.

/ سیدمحمد دبیر سیاقی /