responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6130

 

حسن‌ابراهیم‌حسن ، مورخ و مترجم مصرى. او در 1310 (=1271ش)/1892 در شهر طنطا در مصر به دنیا آمد. پس از اتمام تحصیلات مقدماتى، وارد مدرسه عالى تربیت معلم و سپس دانشگاه ملى مصر (نام فعلى آن: دانشگاه قاهره) شد و در 1338 (=1299ش)/ 1919 تحصیلاتش را به پایان رساند و با گرفتن راتبه (بورس) دولتى راهى انگلستان گردید (محمد مؤنس عوض، ص48). رساله دكترى خود را با عنوان «فاطمیان در مصر ـ با تأكید دستاوردهاى سیاسى و دینى آنها» زیرنظر مستشرق مشهور، توماس ارنولد، در دانشگاه لندن به پایان رساند و در 1307ش/ 1928 در رشته فلسفه تاریخ فارغ‌التحصیل شد. این رساله نخستین پژوهش علمى درباره تاریخ فاطمیان است كه با تكیه بر منابع اندك اصلى، كه تا آن زمان موجود بوده، نوشته شده است. در 1311ش/1932، رساله وى به عربى ترجمه شد، سپس با اضافات بسیار، در 1337ش/ 1958 با عنوان تاریخ الدولة الفاطمیة فى المغرب و مصر و سوریة و بلادالعرب در قاهره منتشر گردید (ایمن فؤاد سید، ص294).

پس از آن، حسن ابراهیم حسن به قاهره بازگشت. از 1315 تا 1321ش/ 1936 ـ 1942، در دانشگاه قاهره تاریخ اسلام تدریس كرد. سپس به ریاست دانشكده ادبیات این دانشگاه رسید و در 1330ش/1951، رئیس دانشگاه اَسْیوط شد (صحیفة معهدالدراسات الاسلامیة فى مدرید، ج 14، 1967ـ 1968، ص 274).

حسن ابراهیم حسن دومین مورخ مصرى (پس از عزیز سوریال عطیه) بود كه در دانشگاههاى امریكا، پنسلوانیا و كالیفرنیا، تاریخ اسلام و تاریخ خاور نزدیك را درس داد. او همچنین در دانشگاه رباط در مغرب و دانشگاه بغداد در عراق به تدریس پرداخت. وى در 1347ش/ 1968 در بغداد درگذشت و جنازه‌اش به قاهره منتقل و در آنجا دفن گردید (همانجا؛
ایمن فؤادسید، همانجا؛
محمد مؤنس عوض، ص 49).

حسن ابراهیم حسن علاقه خاصى به تاریخ فاطمیان داشت. وى با تألیف عبیداللّه المهدى امام الشیعة الاسماعیلیة و مؤسس الدولة الفاطمیة فى بلاد المغرب، با مشاركت طه احمد شرف (قاهره 1327ش/1948)، و المعز لدین‌اللّه الفاطمى (قاهره 1333ش/ 1964) نشان داد كه در زمینه تاریخ فاطمیان، از مورخان پیشتاز است (ایمن فؤاد سید، ص 295؛
محمد مؤنس عوض، ص50ـ52). او همچنین توجه ویژه‌اى به موضوع گسترش اسلام در جهان داشت و در این زمینه بیش از سایر مورخان نسل اول مصر از خود علاقه نشان داد و كتابهایى چون انتشار الاسلام فى القارة الأوربیة، انتشار الاسلام و العُروبه فیما یلى الصحراء الكبرى جنوباً و فى شرقى القارة الافریقیة و غربیها (قاهره 1336ش/ 1957) و نیز مقالاتى چون «انتشار الاسلام بین المغول و التتار» در مجلة كلیةالآداب ـ جامعة القاهرة (1312ش/ 1933) و «انتشار الاسلام فى الهند» در همان مجله (1323ش/ 1944) نوشت كه الگویى براى مورخانى چون حسین مؤنس* و حسن ابراهیم محمود شد (همانجاها).

دیگر آثار او عبارت‌اند از: النُظُم الاسلامیة، كه آن را با همكارى برادرش، على ابراهیم حسن، نوشته است (قاهره 1318ش/1939)؛
مصر الاسلامیة من الفتح العربى الى الفتح العثمانى (قاهره 1321ش/ 1942)؛
زعماءالاسلام (قاهره 1332ش/ 1953)؛
الیمن البلاد السعیدة (قاهره 1337ش/ 1958)؛
مقاله «كافور الاخشید و المأمون و علىٌّ الرضا» در مجلة كلیة الآداب؛
و ترجمه چند كتاب به عربى: السیادة العربیة و الشیعة و الاسرائیلیات فى عهد بنی‌أمیة، اثر فان‌فلوتن (1302ش/ 1923)؛
اوراق البَردى العربیة بدار الكتب المصریة، اثر گرومان(1313ش/ 1934)؛
الدعوة الى الاسلام، اثر توماس ارنولد (1326ش/ 1947)؛
و سیرة القاهرة، اثر استانلى لین‌پول (1329ش/ 1950) (ایمن فؤاد سید، ص295؛
محمد مؤنس عوض، ص 49ـ 51).

برجسته‌ترین اثر تاریخى وى كتاب چهار جلدى تاریخ الاسلام السیاسى و الدینى و الثَقافى است كه به زبانهاى دیگر، از جمله انگلیسى و فارسى، ترجمه شده است (محمد مؤنس عوض، ص 49، 53).


منابع :
(1) ایمن فؤاد سید، «رُوّاد الدراسات التاریخیة فى العصور الوسطى و الاسلامیة»، المجلة التاریخیة المصریة، ج 39 (1418)؛
(2) محمد مؤنس عوض، رُوّاد تاریخ العصور الوسطى فى مصر، قاهره 2007.

/ ستار عودى /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6130
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست