حبیب‌اللهى ، ابوالقاسم، متخلص به نوید، شاعر و استاد دانشگاه مشهد. وى در 1320/ 1281ش در مشهد متولد شد. پدرش میرزا محمد، متخلص به حبیب، از شاعران معروف خراسان در زمان خود بود. میرزا محمد كوچك‌ترین پسر حاج میرزا حبیب خراسانى* بود. مادرِ ابوالقاسم نیز فرزند حاج میرزا نصراللّه مجتهد، متخلص به فانى، شاعر و مجتهد بزرگ مشهد، بود (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، 1363ش، پیشگفتار محمد حبیب‌اللهى، ص نه؛ گلشن آزادى، ص 201ـ 202، 578). در واقع، شاعرى در خاندان حبیب‌اللهى موروثى بود.

حبیب‌اللهى تحصیلات ابتدایى را در مدرسه رحیمیه مشهد به پایان رساند و پس از آن به تحصیلات قدیم روى آورد. مقدمات زبان عربى، مطول، مُغنى و كتب دیگر را نزد استادان آن زمان فراگرفت. زبان فرانسه را نیز پس از فراگرفتن مقدماتى مختصر نزد معلم، پیش خود تكمیل كرد، به شكلى كه بر آثار كلاسیك این زبان احاطه یافت (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، 1363ش، همان پیشگفتار، ص سیزده، پانزده؛ محمد حبیب‌اللهى، ص 156).

پس از تأسیس دانشكده معقول‌ومنقول در مشهد (1337ش)، حبیب‌اللهى استاد آن دانشكده گردید و سپس در دانشكده ادبیات مشهد استاد كرسى ادبیات عرب شد (گلشن آزادى، ص 579) و پس از هفده سال همكارى با دانشگاه مشهد، با رتبه استادى بازنشسته شد (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، 1363ش، همان پیشگفتار، ص شانزده). كتاب او با عنوانِ تاریخ ادب عربى عصر جاهلى (مشهد 1346ش) و سلسله مقالات وى با عنوان «مضامین مشترك در عربى و فارسى یا ترجمه شعر به شعر» در مجله دانشكده ادبیات مشهد (شماره‌هاى بهار و تابستان 1349ش، زمستان 1350ش و تابستان 1352ش) و نیز مقالات دیگر وى درباره شاعران و نویسندگان عرب، نشانه تبحر و استادى او در زبان عربى است.

وى در تیر 1325 به نخستین كنگره نویسندگان ایران دعوت شد و قطعه شعرى به نام «غم میهن» خواند (رجوع کنید به ابوالقاسم حبیب‌اللهى، 1326ش،ص118ـ119)؛ حضور او در این كنگره نشان می‌دهد كه وى در زمان خود شاعرى شناخته شده بوده است. زبان شعر او در عین استوارى و فصاحت، ساده و روشن است و گاه به زبان گفتگو نزدیك می‌شود. تأثیر شاعران سبك خراسانى در شعر او كاملا محسوس است. وى در بیشتر قالبهاى سنّتى، به‌ویژه قصیده و مثنوى و قطعه، شعر سروده، اما تبحر او در سرودن قطعه‌هاى اجتماعى و اخلاقى است (یوسفى، ص 234، 237). وى از فعالان انجمنهاى ادبى مشهد بود (آینده، سال 6، ش 9ـ12، ص 930) و مهدى اخوان ثالث، از شاعران معاصر خراسانى، او را استاد خود شمرده است (ص 378). حبیب‌اللهى در 28 آذر 1359 در مشهد درگذشت (آینده، همانجا). در 1363ش مجموعه اشعار و مقالاتش با نام ارمغان نوید به كوشش فرزندش، محمد حبیب‌اللهى، با مقدمه غلامحسین یوسفى در اصفهان منتشر شد.

---

منابع :
(1) آینده، سال 6، ش 9ـ12 (آذر ـ اسفند 1359)؛
(2) مهدى اخوان ثالث، ترا اى كهن بوم و بر دوست دارم، تهران 1370ش؛
(3) ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ارمغان نوید: مجموعه مقالات و اشعار استاد ابوالقاسم حبیب‌اللهى (نوید)، به كوشش محمد حبیب‌اللهى، اصفهان 1363ش؛
(4) همو، «غم میهن»، در نخستین كنگره نویسندگان ایران، تیر ماه 1325، تهران 1326ش؛
(5) محمد حبیب‌اللهى، «یادى دیگر از ابوالقاسم حبیب‌اللهى (نوید)»، آینده، سال 7، ش 1 و 2 (فروردین ـ اردیبهشت 1360)؛
(6) علی‌اكبر گلشن آزادى، صد سال شعر خراسان، به كوشش احمد كمالپور، مشهد 1373ش؛
(7) غلامحسین یوسفى، یادداشتها : مجموعه مقالات، مقاله 24: «یادى از استاد نوید»، تهران 1370ش.

/ بهرام پروین گنابادى /