حَبابه والِـبیه ، از راویان حدیث شیعه. وى دختر جعفر و منسوب به والبه، شعبه‌اى از قبیله بنی‌اسد، بود و از این‌رو به والبیه اسدیه شهرت یافت (رجوع کنید به سمعانى، ج 5، ص 568). كنیه‌اش امّالندى است (طبرسى، ج 2، ص 140؛ ابن‌حمزه، ص 562؛ قطب راوندى، ج 1، ص 428؛ قس طوسى، 1415، ص 120، كه احتمال داده است كنیه او أمّالبراء باشد). نام وى را گاه به اشتباه حبّابه ضبط كرده‌اند (رجوع کنید به فیروزآبادى، ذیل «حبّ»؛ مامقانى، ج 3، بخش 2، ص 74ـ75). ابن‌ماكولا (ج 2، ص 372) او را از راویان حضرت على علیه‌السلام دانسته و ابن‌بابویه در كتاب من لایحضره‌الفقیه (ج 4، ص 298) حدیثى فقهى به روایت حبابه از امام آورده است. رجال‌شناسان شیعه نام یا كنیه او را ذیل راویان امام حسن تا امام باقر علیهم‌السلام آورده‌اند (رجوع کنید به برقى، ص 62؛ كشى، ص 114ـ115؛ طوسى، 1415، ص 94، 151؛ ابن‌داوود حلّى، ص 69). دخترش، فاطمه، را نیز از راویان امام حسن و امام حسین علیهماالسلام ذكر كرده‌اند (رجوع کنید به طوسى، 1415، ص 96؛ ابن‌داوود حلّى، ص 223).

بنابر یك روایت در كافى (ج 1، ص 346ـ347) وى از امام على نشانه امامت خواست. امام سنگریزه‌اى از او طلب كرد و آن را با خاتم خود مهر زد و توضیح داد كه هر كس مدعى امامت شد اگر بر این كار توانا باشد امام مفترض‌الطاعه است. از آن پس حبابه آن سنگریزه را نزد یكایك ائمه تا امام رضا علیه‌السلام می‌برد و آنها آن را مهر می‌زدند. این مطلب در منابع دیگر با همان سند و متن نقل شده است (رجوع کنید به ابن‌بابویه، 1363ش، ص 536ـ 537؛
طبرسى، ج 1، ص 408ـ409؛
ابن‌حمزه، ص 140ـ 141؛
قس خصیبى، ص 167ـ170 كه در آن، سند و متن حدیث متفاوت است). براساس همین روایت، گفته شده كه حبابه زمان امام على تا امام رضا علیه‌السلام را درك كرده و نه ماه پس از دیدار با امام رضا علیه‌السلام درگذشته است. امام نیز لباس خود را كفن او كرده و بر او نمازگزارده است (طوسى، 1398، ص 50). حبابه را صاحبةالحَصاة (صاحب سنگریزه) نیز نامیده‌اند. البته دو زن دیگر، به نامهاى ام‌غانم و ام‌اسلم (قس ابن‌عیاش، ص 17ـ18؛
ام‌سلیم؛
ابن‌حمزه، ص :562 ام‌مسلم)، هم حكایتى مشابه وى دارند و از این‌رو این سه زن، صاحبات الحَصى نام گرفته‌اند (رجوع کنید به ابن‌عیاش، همانجا؛
طوسى، 1398، ص50، 122؛
طبرسى، ج2، ص138ـ140؛
ابن‌حمزه، همانجا).

در منابع شیعى، غالبآ ذیل بحث اثبات امامت ائمه یا ذكر معجزات ایشان، درباره حبابه والبیه مطالبى آمده است، از جمله شفا یافتن مرض برص وى به دست امام حسین علیه‌السلام (صفار قمى، ص 271؛
كشى، ص 115؛
قس طبرى آملى، ص 119؛
دلائل الامامة، ص 213؛
كه نوشته است شفا به دست امام سجاد علیه‌السلام صورت گرفت؛
نیز قس ابن‌بسطام، ص :505 به دست امام صادق علیه‌السلام)، جوان شدن وى در 113 سالگى با اشاره امام سجاد علیه‌السلام (ابن‌بابویه، 1363ش، ص 537؛
ابن‌حمزه، ص 151؛
ابن‌شهر آشوب، ج 4، ص 135) و سیاه شدن موى سپید سرش با دعاى امام باقر علیه‌السلام (صفارقمى، ص 270؛
خصیبى، ص 240؛
قطب راوندى، ج 1، ص 273).

---

منابع :
(1) ابن‌بابویه، كتاب من لایحضره الفقیه، چاپ حسن موسوى خرسان، بیروت 1401/1981؛
(2) همو، كمال‌الدین و تمام‌النعمة، چاپ علی‌اكبر غفارى، قم 1363ش؛
(3) ابن‌بسطام (حسین‌بن بسطام) و ابن‌بسطام (عبداللّه‌بن بسطام)، طب‌الائمّة، چاپ محسن عقیل، بیروت 1414/ 1994؛
(4) ابن‌حمزه، الثاقب فی‌المناقب، چاپ نبیل رضا علوان، قم 1412؛
(5) ابن‌داوود حلّى، كتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف 1392/1972، چاپ افست قم (بی‌تا.)؛
(6) ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، چاپ هاشم رسولى محلاتى، قم (بی‌تا.)؛
(7) ابن‌عیاش، كتاب مقتضب الاثر فى النص على الائمة الاثنى عشر، قم: مكتبة الطباطبائى، (بی‌تا.)؛
(8) ابن‌ماكولا، الاكمال فى رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فى الاسماء والكنى و الانساب، چاپ عبدالرحمان‌بن یحیى معلمى یمانى، بیروت (بی‌تا.)؛
(9) احمدبن محمد برقى، كتاب الرجال، تهران 1383؛
(10) حسین‌بن حمدان خصیبى، الهدایة الكبرى، بیروت 1406/1986؛
(11) دلائل الامامة، منسوب به محمدبن جریر طبرى آملى، قم : مؤسسة البعثة، 1413؛
(12) سمعانى؛
(13) محمدبن حسن صفارقمى، بصائر الدرجات فى فضائل آل‌محمد«ص»، چاپ محسن كوچه باغى تبریزى، قم 1404؛
(14) فضل‌بن حسن طبرسى، اعلام الورى باعلام الهدى، قم 1417؛
(15) محمدبن جریر طبرى آملى، كتاب نوادر المعجزات فى مناقب الائمة الهداة علیهم‌السلام، قم 1410؛
(16) محمدبن حسن طوسى، رجال الطوسى، چاپ جواد قیومى اصفهانى، قم 1415؛
(17) همو، كتاب الغیبة، تهران (? 1398)؛
(18) محمدبن یعقوب فیروزآبادى، ترتیب القاموس المحیط، چاپ طاهر احمدزاوى، بیروت 1399/1979؛
(19) سعیدبن هبةاللّه قطب راوندى، الخرائج و الجرائح، قم 1409؛
(20) محمدبن عمركشى، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسى، چاپ حسن مصطفوى، مشهد 1348ش؛
(21) كلینى؛
(22) عبداللّه مامقانى، تنقیح المقال فى علم الرجال، چاپ سنگى نجف 1349ـ 1352.

/ فاطمه صادقى /