حاسِك ، شهرى ساحلى در جنوب عُمان در ساحل خلیج خوریان ـ موریان*. نام حاسك بر گرفته از قبیلهاى كهن به همین نام است كه در این منطقه سكونت داشتند و هم اكنون از میان رفتهاند (مایلز، ص 516).
حاسك در َ21 ْ17 عرض شمالى و َ23 ْ55 طول شرقى، در دویست كیلومترى شمالشرقى بندر صَلاله* واقع است (رجوع کنید به >نقشه سلطاننشین عمان<). در میان رشتهكوههاى مغرب حاسك، جبل سمحان از بقیه مهمتر است. در مشرق این رشتهكوه، جبل حبریت/ هبروت با 330،1 متر ارتفاع و وادى ریكُوت واقع است كه به بیابانها و آبراهههاى كوچك و زیبا و سرانجام، به سواحل شنى نزدیك حاسك منتهى میشود. ساحل حاسك از شمال تا رأس حاسك امتداد دارد و از دامنههاى شیبدارى تشكیل میگردد و در جنوب تا رأس نوس، مزارع و نیز تپههاى گرانیتى بسیارى در آن یافت میشود (رجوع کنید به همانجا؛ مایلز، همانجا). به نوشته ابنحائك در سده چهارم، حاسك بخشى از سرزمین مَهْرَه و جزو یمن بود (رجوع کنید به ص 90ـ91). در سدههاى بعد، حاسك شهر و بندرى كوچك و مستحكم، در مشرق مِرباط* بود كه خانههایش با استخوان ماهى و پوست شتر بنا شده بود و مردمانش ماهیگیر بودند (ادریسى، ج 1، ص 56ـ57؛ ابنبطوطه، ج 1، ص 274).
برخى برآناند كه قوم عاد در حبریت میزیستهاند و آرامگاه حضرت هود علیهالسلام یا یكى از فرزندان او در آنجاست (رجوع کنید به ابنحائك، ص 91، پانویس 4؛ ادریسى، همانجا؛ حجرى یمانى، ج 1، جزء2، ص 213). مایلز (همانجا) آرامگاه هر دو را در داخل یا اطراف حاسك دانسته است. در حدود 33 كیلومترىِ سواحل حاسك و در میان دریاى عرب، هفت جزیره به نام مجموعه جزایر زنوبیا قرار گرفته است (رجوع کنید به >نقشه سلطاننشین عمان<). ادریسى (همانجا) از جزایر خوریان ـ موریان و خلیج حشیش در این مجموعه جزایر نامبرده است.
بهنوشته ابنبطوطه (همانجا) در سده هشتم، حاسك بندرى بوده كه مبادلات بسیارى بین آن و جزیره سُقُطْره* در جنوب انجام میشده است، از جمله كُندُر كه در سرزمین مهره كشت میشده و تجارت آن در حاسك رونق فراوان داشته و از این طریق به دیگر نقاط صادر میشده است.
پرتغالیان، كه در 997/1588 به این جزایر رفتند، آن را هزكیه یا همان حاسكیه نامیدند. در 1252/1836، به جز جزیره حلّانیه كه در آن عده كمى میزیستند، دیگر جزایر خالى از سكنه بودند و احتمالا ساكنان حلّانیه كسانى بودند كه اجدادشان چند قرن پیش، براثر جنگ با همسایگان، از حاسك رانده شدند و به این منطقه كوچ كردند (د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ نیز رجوع کنید به واین، ص 71). گویا زبان مردم حاسك، مشابه زبان مردم سقطره بوده است (د. اسلام، همانجا).
در سده چهاردهم/ بیستم، حاسك حد شرقى بلاد مهره بهشمار میرفت و در ساحل شرقى صلاله (مركز محافظه ظُفار*) به صید ماهى شهرت داشت، عربهاى ساحلى و برخى افریقایى جمعیت آن را تشكیل میدادند و ماهى و خرما در آنجا فراوان بود (كحّاله، ص 362، 365؛ كلمنتس، ص 105).
امروزه حاسك شهرى در مشرق استان (محافظه) ظفار است كه از راه ساحلى با صَلاله ارتباط دارد (رجوع کنید به >نقشه سلطاننشین عمان<؛ نیز رجوع کنید به عُمان 2000، ص 29 و نقشه ص 163).
منابع : (1) ابنبطوطه، رحلة ابنبطوطة، چاپ محمدعبدالمنعم عریان، بیروت 1407/1987؛ (2) ابنحائك، صفة جزیرةالعرب، چاپ محمدبن على أكوع، صنعا 1403/1983؛ (3) محمدبن محمد ادریسى، كتاب نزهةالمشتاق فى اختراق الآفاق، بیروت 1409/1989؛ (4) محمدبن احمد حجرى یمانى، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، چاپ اسماعیلبن على أكوع، صنعاء 1416/1996؛ (5) عُمان 2000: ثلاثون عاما منالعطاء، مسقط: وزارةالاعلام، 1421/2000؛ (6) عمررضا كحّاله، جغرافیة شبه جزیرةالعرب، چاپ احمدعلى، مكه 1384/1964؛ (7) پیتر واین، تراث عمان، لندن 1995؛
(8) Frank Clements, Oman: the reborn land, London 1980; (9) EI2, s.v. "Hasik" (by. J. Schleifer); (10) Samuel Barrett Miles, The countries and tribes of the Persian Gulf, London 1966; (11) The Sultanate of Oman [map], Scale: 1:1'320'000, United Kingdom: GEO Projects, 1983.