چوروخ ، رودى در تركیه در حوضه آبریز دریاى سیاه. چوروخ یا چورقصو (سامى، ذیل «چورقصو») یا چوروخنهرى (رجوع کنید به >اطلس عثمانى<، ص 76، نقشه)، با 376 كیلومتر طول (میدان لاروس، ذیل "Coruh irmagi")، از كوههاى مسجد، به ارتفاع 3250 متر در جنوب غربى حوضه آبریز دریاى سیاه، سرچشمه میگیرد (د.ترك، ذیل "Coruh irmagi") و با جهت غربى و با دریافت شاخههایى از راست و چپ تا بایبورد*، چوروخصویى نامیده میشود. در جنوب بایبورد رو به شمال مینهد و پس از پیمودن حدود بیست كیلومتر و پیوستن رود لورى در شمال بایبورد به آن، چوروخایرماغى نام میگیرد و در جهت مشرق پس از اسپیر، در جهت شمالشرقى جریان مییابد، سپس شاخابههایى از سمت چپ به آن میپیوندد. پس از آن، با دریافت شاخابههایى از سمت راست از جمله رودهاى بزرگى چون اولتو (رجوع کنید به د.ترك، ذیل "Oltu cayi") و برتا (رجوع کنید به همان، ذیل "Berta suyu")، كه از كوههاى چوروخ سرچشمه میگیرندــ به مسیر خود ادامه میدهد. ارتفاع بستر آن از سطح دریاى آزاد، از 1500 تا 400 متر متغیر است. عرض آن نیز از دوازده تا چهارمتر و عمق آن از دو تا پنج متر است؛ ازاینرو، قایقهاى بارى تقریبا در سراسر سال در بخش سفلاى آن كار میكنند. گاهى در فصول پرباران و هنگام ذوب شدن برفها، رود طغیان میكند و زمینهاى جلگهاى اطراف را فرامیگیرد. 355 كیلومتر این رود در خاك تركیه است و در نقطه مرزى مارادیتوارد خاك گرجستان میشود و در جنوب بندر باطوم* به دریاى سیاه میریزد (د. ترك، ذیل "Coruh irmagi"؛ میدان لاروس، همانجا). مصب آن خلیجگونهاى را، به درازاى شش كیلومتر، تشكیل میدهد (د. ترك، همانجا؛ نیز رجوع کنید به >اطلس جغرافیایى تركیه<، بخش 2، نقشه 14).
توده كوههایى، چون كوههاى مسجد و یالنیزچام، كه در جنوب بستر رود چوروخ قرار دارند، نیز رشتهكوه چوروخ نامیده میشوند. ارتفاع اغلب این كوهها بیش از سه هزار متر است (میدان لاروس، ذیل"Coruh daglari").
در گذشته، ولایتى به نام چوروخ وجود داشته كه نام آن از همین رود گرفته شده بوده است. امروز بخش اعظم آن ولایت، در استان آرتوین قرار دارد (در اینباره رجوع کنید به آرتوین*).
منابع : (1) شمسالدینبن خالد سامى، قاموس الاعلام، چاپ مهران، استانبول 1306ـ1316/ 1889ـ1898؛
(2) Azarbayjan Savet Ensiklopediyasi, Baku 1976-1987; (3) EI2, s.vv. "Coruh" (by Fr. Taeschner), "Rize" (by Suraiya Faroqhi); (4) Meydan Larousse: buyuk lugat ve ansiklopedi, Istanbul: Meydan Yayinevi, 1990-1991; (5) Osmanli atlasi: xx. yuzl baslari, ed. Rahmi Tekin and Yasar Bas, Istanbul: Osmanli Arastirmalari Vakfi, 2003; (6) TA, s.vv. "Oltu cayi" (by R. Izbirak), "Berta suyu", "Coruh irmagi"; (7) Turkiye cografya atlasi, Istanbul: Dogan Burda Rizzoli, 2004; (8) TDVIA, s.vv. "Artvin" (by Metin Tuncel), "Ayastefanos Antlasmasi" (by Ali Ihsan Gencer).