چَمْكَنى ، محمدعمر، معروف به میان‌عمر صاحب، عالم و عارف نقشبندى هندى قرن دوازدهم. پدرش، محمدابراهیم، از اهالى باجَوْر* بود. محمدعمر در 1084 در روستاى فریدآباد به دنیا آمد. وى، پس از فوت پدرش، به روستاى چمكنى در مشرق پیشاور رفت و تحت تعلیم و تربیت ملك‌سعید، پدربزرگ مادری‌اش، قرار گرفت (قادرى، ج 1، ص 92؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 877)، سپس به فراگیرى علوم دینى پرداخت و تصوف و آداب طریقت را نزد شیخ یحیى اَتَكى، از مشایخ نقشبندیه و مرید شیخ سعدى لاهورى، فراگرفت (قادرى، ج 1، ص 93ـ95؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 877). نیز گفته‌اند (رجوع کنید به غلام سرور لاهورى، ج 1، ص 647؛ قادرى، ج 1، ص 95) كه او از مریدان و یاران سعدى لاهورى بوده است. محمدعمر در چمكنى به تبلیغ و معرفى طریقت نقشبندیه پرداخت و مدارس بسیارى براى ترویج و تحصیل علوم و معارف دینى تأسیس كرد (د. اردو، همانجا؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 847).

محمدعمر خلفا و شاگردان بسیارى داشت (براى اطلاع از نام برخى از آنها رجوع کنید به قادرى، ج 1، ص 99ـ100؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 878). احمد شاه ابدالى (حك : 1173ـ1182)، كه بارها به ملاقات او در چمكنى رفت و در بسیارى امور با وى مشورت می‌كرد (د. اردو، همانجا)، نیز از شاگردان او دانسته شده است (قادرى، ج 1، ص 100).

محمدعمر چمكنى در 1190 (همان، ج1، ص92) و به قولى (رجوع کنید به د.اردو، همانجا) در 1200 از دنیا رفت و در چمكنى به خاك سپرده شد. از او آثار بسیارى به پشتو، عربى و فارسى به جا مانده است كه از آن جمله‌اند: معالى فى شرح الامالى؛ سِرُّالاسرار یا خزینةالاسرار (منزوى، ج2، ص1161ـ1162، ج3، ص1427، ج 11، ص 938)؛ خلاصه كیدانى، به نظم؛ شمایل‌النبى، به نظم؛ پشتو نسب‌نامه (قادرى، ج 1، ص 97ـ98؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 879)؛ و ظواهر السرائر یا جواهرالاسرار، در احوال و مناقب شیخ سعدى لاهورى (غلام سرور لاهورى، ج 1، ص 647ـ648؛ استورى، ج 1، بخش 2، ص 1015).

---

منابع :
(1) اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور 1384ـ1410/ 1964ـ1989، ذیل «چمكنى، میان عمر صاحب» (از عبدالحى حبیبى)؛
(2) ظهورالدین احمد، پاكستان مین فارسى ادب، ج 3، لاهور 1977؛
(3) غلام سرور لاهورى، خزینة الاصفیا، كانپور 1332/1914؛
(4) محمدامیرشاه قادرى، تذكره علماء و مشائخ سرحد، ج 1، پیشاور [?1383/ 1964[؛
(5) احمد منزوى، فهرست مشترك نسخه‌هاى خطى فارسى پاكستان، اسلام‌آباد 1362ـ1370ش؛


(6) Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio- bibliographical survey, vol.1, pt.2, London 1972.

/ فاطمه رحیمى /