چَت‌ (چَهْت‌) ، ویرانه‌های‌ شهری‌ قدیمی‌ در ایالت‌ پنجاب‌ هند. این‌ شهر در كرانه رود گگر (گهگر) و 22 كیلومتری‌ انباله‌ و هفت‌ كیلومتری‌ بَنور *در پنجاب‌ شرقی‌ هند قرار داشت‌ ( <فرهنگ‌ جغرافیایی‌ ایالتهای‌ پنجاب‌>، ص‌ 252). چت‌ سابقاً شهری‌ آباد و پررونق‌ بود و ساكنان‌ آن‌ را افغانها و راجپوتها تشكیل‌ می‌دادند (رجوع کنید به د.اسلام‌، چاپ‌ دوم‌، ذیل‌مادّه‌).

در 578 شهاب‌الدین‌ غوری‌، جاگیر *انباله‌ و مناطق‌ تابع‌ آن‌ را به‌ قاضی‌ تقی‌ متقی‌ بخشید. این‌ جاگیر، تا اواخر حكومت‌ لودیان‌ *در دست‌ آنان‌ بود (<فرهنگ‌ جغرافیایی‌ ایالتهای‌ پنجاب‌>، همانجا). در دوران‌ سیدیها (817 ـ 855) و لودیان‌، چت‌ دارای‌ مسجدجامع‌ بزرگ‌ و گورستان‌ گسترده‌ای‌ بود و از شهرهای‌ مهم‌ به‌شمار می‌آمد. این‌ شهر، حاكم‌نشین‌ سادات‌ باره‌، موسوم‌ به‌ «چت‌ بنوری‌» یا «چات‌ رودی‌»، بود و از میان‌ ایشان‌ سیدابوالفضل‌ واسطی‌، نخستین‌ فردی‌ بود كه‌ در این‌ شهر سكونت‌ گزید (علاّ می‌، ترجمه انگلیسی‌، ج‌ 1، تعلیقات‌ بلوخمان، ص‌ 428ـ 431).

در اوایل‌ دوره بابریان‌، چت‌ یكی‌ از پادگانهای‌ ارتشی‌ با 650 سواره‌ نظام‌ و 1110 پیاده ‌نظام‌ بود ( د. اسلام‌، همانجا).

در دوران‌ سلطنت‌ جلال‌الدین‌ محمد اكبر(حك: 963ـ 1014)، چت‌ یكی‌ از 32 محال‌ سركار سرهند استان‌ دهلی‌ بود (علاّ می‌، ج‌ 2، ص‌ 29). در دوران‌ شاهزادگی‌ شاه‌جهان‌ این‌ مناطق‌ جزو جاگیر شاه‌جهان‌ به‌شمار می‌آمد (كنبو، ج‌ 1، ص‌ 519).

در 1121/1709، سیكها *به‌ پنجاب‌ شرقی‌، به‌ویژه‌ شهرهای‌ انباله‌، كپوری‌ و چَت‌، حمله‌ كردند و مساجد و منازل‌ مسلمانان‌ را به‌ آتش‌ كشیدند و اموالشان‌ را غارت‌ كردند و فقط‌ شمار اندكی‌ از دم‌ تیغ‌ رهایی‌ یافتند. چت‌ از آن‌ زمان‌ به‌ بعد هرگز رونق‌ گذشته‌اش‌ را بازنیافت‌ (اسرار صمدی‌، ص‌ 63ـ64؛ خافی‌خان‌ نظام‌الملكی‌، ج‌ 2، ص‌ 652ـ654). در 1177/1763، چت‌ و بنور به‌ تصرف‌ آلاسینگ‌، مهاراجای‌ پتیاله‌ در استان‌ شرقی‌ پنجاب‌، درآمد و تا 1335 ش‌/ 1956 تحت‌ تسلط‌ جانشینان‌ آنها بود ( <فرهنگ‌ جغرافیایی‌ ایالتهای‌ پنجاب‌>، ص‌ 227، 232).

---

منابع‌:
(1) اسرار صمدی‌، چاپ‌ محمد شجاع‌الدین‌ و محمدبشیر حسین‌، لاهور: اداره تحقیقات‌ پاكستان‌، 1965؛
(2) محمدهاشم‌ خافی‌خان‌ نظام‌الملكی‌، منتخب‌اللباب، ج‌ 2، چاپ‌ كبیرالدین‌ احمد، كلكته‌ 1874؛
(3) ابوالفضل‌بن‌ مبارك‌ علاّ می‌، آئین‌ اكبری‌، چاپ‌ سنگی‌ لكهنو 1892ـ1893؛
(4) محمد صالح‌ كنبو، عمل‌صالح‌، الموسوم‌ به‌ شاه‌جهان‌نامه، ترتیب‌ و تحشیه غلام‌ یزدانی‌، چاپ‌ وحید قریشی‌، لاهور 1967ـ1972؛


(5) Abu'l-Fadl B. Mububarak ـ Allami, The An- Akbar, vol.1, tr. H. Blochmann, vol. 2-3, tr. H. S. Jarrett, corrected and further annoteted by Jadu Nath Sarkar, Calcutta 1993;
(6) EI 2 , s.v. "Čhat" (by A. S. Bazmee Ansari);
(7) Punjab states gazetteers , vol. XVII . A., Lahore 1909, repr. in Extracts from the district & states gazetteers of the Pungab (India ), vol.4, Lahore: Research Society of Pakistan, 1979.

/ شكیل‌ اسلم‌بیگ‌ /