چامِلی‌بِل ، فاروق‌ نافذ، شاعر و نویسنده‌. وی‌ در 1315/ 1898 در استانبول‌ به‌ دنیا آمد. پدرش‌ مأمور دولت‌ عثمانی‌ بود. چاملی‌بل‌ پس‌ از گذراندن‌ دوره‌های‌ ابتدایی‌ و متوسطه‌، به‌ دانشكده طب‌ استانبول‌ رفت‌، اما در سال‌ چهارم‌ ترك‌ تحصیل‌ كرد. وی‌ از 1336/1918 با روزنامه ایلری‌ (پیش‌، آینده‌) به‌ همكاری‌ پرداخت‌ و چهار سال‌ بعد، به‌ نمایندگی‌ این‌ روزنامه‌ به‌ آنكارا، كه‌ تحت‌ حاكمیت‌ كمالیستها بود، رفت‌ و از 1301 تا 1303 ش‌/ 1922ـ1924 ادبیات‌ تدریس‌ كرد. او تا 1311 ش‌/ 1932 در آنكارا و از آن‌ به‌ بعد تا 1325 ش‌/ 1946 در استانبول‌ به‌ تدریس‌ ادبیات‌ در مدارس‌ متوسطه‌ و تربیت‌ معلم‌ و كالج‌ امریكایی‌ ادامه‌ داد. در 1325 ش / 1946 نماینده حزب‌ دموكرات‌ *در مجلس‌ شد و كرسی‌ خود را تا كودتای‌ خرداد 1339/ مه‌ 1960حفظ‌ كرد و در همان‌ زمان‌، به‌ اتفاق‌ دیگر نمایندگان‌ حزب‌ دموكرات‌، در یاصی‌آدا زندانی‌ و پس‌ از پانزده‌ ماه‌، محاكمه‌ و تبرئه‌ گردید. بعد از آن‌ از سیاست‌ كناره‌ گرفت‌ و خانه‌نشین‌ شد. وی‌ در آبان‌ 1352/ نوامبر 1973 بر اثر حمله قلبی‌ درگذشت‌ ( < دایره المعارف‌ جمهوریت‌ >، ج‌ 3، ص‌ 322؛ قورداقول‌/ كورداكول‌، ص‌ 115ـ116؛ د. ا. د. ترك‌، ذیل‌ مادّه‌).

چاملی‌بل‌ از نوجوانی‌ به‌ سرودن‌ شعر پرداخت‌. نخستین‌ كتاب‌ شعر او، شرقین‌ سلطانلری‌ (سلاطین‌ شرق‌)، در 1336/ 1918 چاپ‌ شد كه‌ مجموعه‌ای‌ از سروده‌های‌ چاپ‌ شده‌اش‌ در مطبوعات‌ بود. اشعار چاملی‌بل‌ به‌ سه‌ دوره‌ تقسیم‌ می‌شود: 1) اشعار متأثر از ادبیات‌ دیوانی‌، ادبیات‌ ثروتِفنون‌ *و فجرِآتی*. 2) شعرهای‌ «مملكت‌» (كشور، ولایت‌)، تحت‌ تأثیر ادبیات‌ ملی‌. 3) اشعار متفكرانه‌ و فلسفی‌ دوره كمال‌ ( < دایره المعارف‌ ادیبان‌ دنیای‌ ترك‌ >، ذیل‌ مادّه‌). به‌ نظر بیرول‌ امیل‌ (ص‌ 244)، اشعار چاملی‌بل‌ بازگوكننده مناسبات‌ ادبیات‌ و زندگی‌، و جامعه‌ و فرهنگ‌ است‌. بیرول‌ امیل‌ آثار وی‌ را به‌ دو دوره‌ تقسیم‌ كرده‌ است‌: از 1292 ش‌ تا 1301 ش‌/ 1913ـ1922 و از 1301 تا 1339 ش‌/ 1922ـ 1960 (رجوع کنید به ص‌ 244ـ 245).

شعرهای‌ دوره نخست‌ شاعری‌ چاملی‌بل‌، كه‌ در دو كتاب‌ شرقین‌ سلطانلری‌ و گونولدن‌ گونوله‌ (از دل‌ به‌ دل‌، 1919) انتشار یافته‌، به‌ وزن‌ عروضی‌ سروده‌ شده‌اند (موتلوآی، ص‌ 156) و موضوع‌ بیشتر آنها عشق‌ و اضطرابهای‌ فردی‌ است‌ و در آنها مصائب‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ انعكاس‌ چندانی‌ نیافته‌ است‌ ( د. ا. د. ترك‌ ، همانجا)، لیكن‌ با تشكیل‌ گروه‌ پنج‌ هجاییها یا پنج‌ شاعر هجایی‌گو (رجوع کنید به قاراطاش‌، ص‌68ـ69؛ <دایره المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌>، ج‌ 1، ص‌ 404ـ406) ــ كه‌ متأثر از جریانهای‌ ادبیات‌ ملی‌ و زبان‌نو مورد حمایت‌ و تشویق‌ پان‌تركیستهایی‌ چون‌ ضیاء گوكالپ‌ *و عمر سیف‌الدین‌ بود ــ در اوایل‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، چاملی‌بل‌ به‌تدریج‌ از وزن‌ عروضی‌ به‌ وزن‌ هجایی‌ (رجوع کنید به قاراطاش‌، ص‌ 198ـ199؛ < دایره المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 4، ص‌ 194ـ202) و از موضوعات‌ شخصی‌ به‌ مسائل‌ اجتماعی‌ گرایش‌ یافت‌ و این‌ گرایش‌ در دوره جنگ‌ استقلال‌ (1337ـ1340/ 1919ـ 1922) و نخستین‌ سالهای‌ دوران‌ جمهوری‌، به‌ویژه‌ با آشنایی‌ مستقیم‌ او با جامعه آناطولی‌ از 1301 ش‌/ 1922 به‌ بعد، عمق‌ و تشخص‌ بیشتری‌ یافت‌ (بانارلی، ج‌ 2، ص‌ 1218ـ1219) و بدین‌ ترتیب‌، وی‌ در زمره پیشگامان‌ ادبیات‌ ملی‌ به‌ شمار آمد (امیل‌، ص‌ 247). یكی‌ از شاخص‌ترین‌ سروده‌های‌ وی‌ در این‌ دوره‌، شعر «هنر» است‌ كه‌ نوعی‌ بیانیه «ادبیات‌ مملكت‌» به‌ شمار می‌رود (بانارلی‌، ج‌ 2، ص‌ 1218؛ د. ا. د. ترك‌ ، همانجا).

چاملی‌بل‌ با استفاده‌ از امكانات‌ وزن‌ عروضی‌ به‌ سروده‌های‌ هجایی‌ خود آهنگ‌ دل‌نشین‌تری‌ بخشید و وزنی‌ پدید آورد كه‌ مقدمه پیدایش‌ عروض‌ ویژه تركی‌ گردید. او را یگانه‌ نماینده این‌ عروض‌ شناخته‌اند (رجوع کنید به بانارلی‌، ج‌ 2، ص‌ 1217؛ امیل‌، ص‌250ـ 252؛ <دایره المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌ >، ج‌ 2، ص‌ 116). در عین‌ حال‌، روی‌آوردن‌ وی‌ به‌ سرودن‌ اشعار جایی‌، به‌ معنای‌ روی‌گردانی‌ همیشگی‌ وی‌ از وزن‌ عروضی‌ نبود (آق‌یوز، ص‌ 843؛ < دایره المعارف‌ ادیبان‌ دنیای‌ ترك‌ >، همانجا).

چاملی‌بل‌ گزیده‌ای‌ از اشعار فكاهی‌ و طنز خود را در كتاب‌ < نرم‌ و درشت‌ > (استانبول‌ 1938) انتشار داد(<دایره المعارف‌ زبان‌ و ادبیات‌ تركی‌>،ج‌ 2، ص‌ 115ـ116؛ د. ا. د. ترك‌، همانجا). چند نمایشنامه منظوم‌ او نیز، كه‌ غالباً به‌ پیروی‌ از ایدئولوژی‌ حاكم‌ سروده‌ شده‌اند، جنبه تبلیغی‌ داشتند. معروف‌ترین‌ آنها جانور نام‌ دارد كه‌ منتشر و اجرا شده‌ است‌ (بانارلی‌، ج‌ 2،ص‌ 1219؛< دایره المعارف‌ ادیبان‌ دنیای‌ ترك‌ >، همانجا). جز آن‌،<گزیده‌ تمثیلات مدرسه‌> (گزیده نمایشنامه‌ برای‌ مدرسه‌؛ استانبول‌ 1928)، رمانی‌ به‌ نام‌ < باران‌ ستاره‌ > (استانبول‌ 1936)، < احوال‌ و آثار توفیق‌ فكرت‌ > (استانبول‌ 1937) و نیز گزیده‌های‌ اشعار، مقالات‌، مصاحبه‌ها و خاطرات‌ وی‌ به‌ صورت‌ كتاب‌ یا در مطبوعات‌ منتشر شده‌ است‌ (بانارلی‌، همانجا؛ < دایره المعارف‌ ادیبان‌ دنیای‌ ترك‌ >، ج‌ 3، ص‌ 22ـ23). زینب‌ كرمان‌ نیز سیزده‌ نامه او به‌ سلیمان‌ نظیف‌ (نویسنده‌ و شاعر) را، كه‌ در سالهای‌ 1302ـ 1305 ش‌/ 1923ـ1926 نوشته‌ شده‌اند و اهمیت‌ ادبی‌ و تاریخی‌ دارند، منتشر كرده‌ است‌ (رجوع کنید به ص‌ 473ـ 488).

---

منابع‌:


(1) Kenan Akyuz, Bat tesirinde: Turk şiiri antolojisi (1860-1923), Istanbul 1985;
(2) Nihad Sâmi Banarli, Resimli Turk edebiyât târihi , Istanbul 1971-1979;
(3) Cumhuriyet ansiklopedisi: 1923-2000 , ed. Hasan Ersel et al ., Istanbul: Yapi Kredi Yayinlari, 2003;
(4) Birol Emil, Turk Kultur ve edebiyat ndan , Ankara 1997;
(5) Turan Karataş, Edebiyat terimleri sozluyu, Ankara 2004;
(6) Zeynep Kerman, Yeni Turk edebiyat incelemeleri , Ankara 1998;
(7) Şukran Kurdakul, Şairler ve yazarlar sozlugu, Istanbul 1971;
(8) Rauf Mutluay, 100 soruda çagdaş Tuk edebiyat, Istanbul 1973;
(9) Turk dili ve edebiyat ansiklopedisi, Istanbul: Dergâh Yayinlari, 1976-1998;
(10) Turk dunyas edebiyatçlar ansiklopedisi, Ankara: Ataturk Kultur Merkezi, 2002- , s.v. "Çamlibel, Faruk Nafiz" (by B. Altuniş-Gursoy);
(11) TDVIA s.v. "Çamlibel, Faruk Nafiz" (by Halil Hadi Bulut).

/ رحیم‌ رئیس‌نیا /