responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 5224

 

جُونِقان ، شهری‌ در بخش‌ مركزی‌ شهرستان‌ فارْسان‌ در استان‌ چهارمحال‌ و بختیاری‌. این‌ شهر در ارتفاع‌ 020 ، 2 متری‌، در حدود 26 كیلومتری‌ جنوب‌غربی‌ شهركرد (مركز استان‌) و حدود 21 كیلومتری‌ جنوب‌شرقی‌ شهر فارسان‌، در پای‌كوه‌ واقع‌ است‌. كوههای‌ جهانْ بین‌ (بلندترین‌ قله‌ ح 332 ، 3 متر) در پنج‌ كیلومتری‌ شمال‌ و شیخ‌ (بلندترین‌ قله‌ ح 750 ، 2 متر) در دو كیلومتری‌ جنوب‌ شهر قرار دارند. رود آبِجونقان‌ــ كه‌ از چشمه‌سار سراب‌، واقع‌ در دامنه شمالی‌ كوه‌ سالْدارون‌ در حدود 42كیلومتری‌ مغرب‌ شهركرد، سرچشمه‌ می‌گیرد ــ با جهت‌ عمومی‌ به‌ سمت‌ جنوب‌ شرقی‌، از حدود چهار كیلومتری‌ مغرب‌ جونقان‌ می‌گذرد و در حدود هشت‌ كیلومتری‌ جنوب‌غربی‌ شهر به‌ آبِ بهشت‌آباد (از ریزابه‌های‌ كارون‌) می‌ریزد (جعفری‌، ج‌ 1، ص‌ 181، 368، ج‌ 2، ص‌ 75؛ فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌ 70، ص‌ 60).

جونقان‌ در 1323 ش‌ یكی‌ از آبادیهای‌ دهستان‌ میزدج‌ (و به‌ نوشته رزم‌آرا، ج‌10، ص‌60: مركز آن‌) در شهرستان‌ چهارمحال‌ (شهركرد) بود (ایران‌. وزارت‌ كشور. اداره كل‌ آمار و ثبت‌ احوال‌، ج‌ 3، ص‌ 261). جونقان‌ در 1355 ش‌، شهر شد و با تشكیل‌ شهرستان‌ فارسان‌ در 1359 ش‌، جزو این‌ شهرستان‌ گردید (ایران‌. وزارت‌ كشور، ص‌ 39؛ ایران‌. وزارت‌ كشور. معاونت‌ سیاسی‌، 1381ش‌، ص‌31). در 1366ش‌، شهر جونقان‌ در بخش‌ شوراب‌ شهرستان‌ فارسان‌ قرار داشت‌ (ایران‌. وزارت‌ كشور. معاونت‌ برنامه‌ریزی‌ و خدمات‌ مدیریت‌، ص‌144) و از 1369ش‌، جزو بخش‌ مركزی‌ این‌ شهرستان‌ شد (رجوع کنید به ایران‌. قوانین‌ و احكام‌، ص‌797). در سرشماری‌ 1375 ش‌، جمعیت‌ آن‌ 096 ، 14 تن‌ ذكر شده‌ است‌ (مركز آمار ایران‌، ص‌ هفتادوشش‌).

از آثار تاریخی‌ این‌ شهر، كاخی‌ است‌ كه‌ در گذشته‌ مقرّ حاجی‌ علیقلی‌خان‌ بختیاری‌*، معروف‌ به‌ سردار اسعد دوم‌ (متوفی‌ 1336)، بوده‌ و امروزه‌ از آن‌ به‌ عنوان‌ كتابخانه‌ استفاده‌ می‌شود (رجوع کنید به جغرافیای‌ كامل‌ ایران، ج‌ 1، ص‌ 566؛ آلمانی، ج‌ 2، ص‌ 678).

در باره وجه‌ تسمیه این‌ شهر آرای‌ گوناگونی‌ وجود دارد، از جمله‌ گفته‌ شده‌ است‌ كه‌ اهالی آن‌ از اعقاب‌ تركان‌ قشقایی مهاجری‌ بودند كه‌ برای‌ تملك‌ مراتع‌ و چراگاههای‌ شهر، با بختیاریها درگیریهای‌ بسیاری‌ داشتند كه‌ طی‌ آن‌ عده‌ای‌ نیز كشته‌ شدند؛ از این‌رو، جونقان‌ به‌ معنای‌ محل‌ جاری‌شدن‌ خون‌ دانسته‌ شده‌ است‌ (در تركی‌، قان‌ به‌ معنای‌ خون‌ است‌). دیگر اینكه‌ به‌ سبب‌ كشاورزی‌ پررونق‌ این‌ محل‌، نام‌ آن‌ ابتدا جای‌ دهقان‌ بوده‌ و سپس‌ تبدیل‌ به‌ جانقان‌ و جونقان‌ شده‌ است‌. همچنین‌، این‌ شهر به‌ لُری‌ «گینه‌كان‌»، به‌ معنای‌ «مركز گون‌»، نیز خوانده‌ می‌شود (جغرافیای كامل‌ ایران‌، همانجا).

با استناد به‌ گفته اعتمادالسلطنه‌ (ج‌ 4، ص‌ 1949) احتمالاً این‌ آبادی‌ پیش‌ از دوره ناصری‌ (1264ـ1313) نیز وجود داشته‌ است‌.

بنا به‌ اظهار گارثویت‌، مورخ‌ امریكایی‌، جونقان‌ دِهِ اختصاصی‌ حاجی‌ علیقلی‌خان‌ بختیاری‌ بود (ص‌ 207ـ 208) و در عصر قاجار، در اطراف‌ شهر قلعه‌ و حصار و برج‌ و بارو وجود داشت (سردار اسعدبختیاری‌ و همكاران‌، ص‌ 44ـ 45). از جمله‌ اقدامات‌ علیقلی‌خان‌ در جونقان‌، احداث‌ مدرسه‌ای‌ به‌ سبك‌ مدارس‌ پایتخت‌ (تهران‌) و اعزام‌ شخصی‌ به‌ نام‌ یوسف‌ مسیحی‌ برای سواد آموزی‌ به‌ بزرگان‌ قوم‌ بختیاری‌ بود (همان‌، ص‌ 44؛ سردار ظفر بختیاری‌، ص‌ 140). در دوره حسینعلی‌ رزم‌آرا (1332ش‌) جونقان‌ حدود 906 ، 4 تن‌ جمعیت‌ داشت‌ و از جمله‌ محصولات‌ آن‌، غلات‌ و برنج‌ و كشمش‌ بود (ج‌ 10، ص‌60).


منابع‌:
(1) هانری‌ رنه‌ د آلمانی‌، از خراسان‌ تا بختیاری‌، ترجمه غلامرضا سمیعی‌، تهران‌ 1378 ش‌؛
(2) اطلس‌ راههای‌ ایران‌، تهران‌: گیتاشناسی‌، 1369 ش‌؛
(3) اعتمادالسلطنه‌؛
(4) ایران‌. قوانین‌ و احكام‌، مجموعه قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌ به‌ وزارت‌ كشور: از آغاز پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ تا پایان‌ سال‌ 1369، تهران‌ 1370 ش‌؛
(5) ایران‌. وزارت‌ كشور، تقسیمات‌ كشور شاهنشاهی‌ ایران‌، تهران‌ 1355 ش‌؛
(6) ایران‌. وزارت‌ كشور. اداره كل‌ آمار و ثبت‌احوال‌، كتاب‌ جغرافیا و اسامی دهات‌ كشور، ج‌ 3، تهران‌ 1331 ش‌؛
(7) ایران‌. وزارت‌ كشور. معاونت‌ برنامه‌ریزی‌ و خدمات‌ مدیریت‌. دفتر تقسیمات‌ كشوری‌، اجرای‌ قانون‌ تعاریف‌ و ضوابط‌ تقسیمات‌ كشوری‌، تهران‌ 1366 ش‌؛
(8) ایران‌. وزارت‌ كشور. معاونت‌ سیاسی‌. دفتر تقسیمات‌ كشوری‌، نشریه تاریخ‌ تأسیس‌ عناصر تقسیماتی‌ به‌ همراه‌ شماره مصوبات‌ آن‌ ، تهران‌ 1381 ش‌؛
(9) همو، نشریه عناصر و واحدهای‌ تقسیمات‌ كشوری‌ [تا پایان‌ آبان‌ 1384]، تهران‌ 1384 ش‌؛
(10) عباس‌ جعفری‌، گیتاشناسی‌ ایران‌، تهران‌ 1368-1379 ش‌؛
(11) جغرافیای‌ كامل‌ ایران‌، تهران‌: سازمان‌ پژوهش‌ و برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌، 1366 ش‌؛
(12) رزم‌آرا؛
(13) علیقلی‌بن‌ حسینقلی‌ سردار اسعد بختیاری‌ و همكاران‌، تاریخ‌ بختیاری‌، چاپ‌ سنگی‌ تهران‌ 1333، چاپ‌ افست‌ 1361 ش‌؛
(14) خسروبن‌ حسینقلی‌ سردار ظفر بختیاری‌، یادداشتها و خاطرات‌ سردار ظفر بختیاری‌، تهران‌ 1362 ش‌؛
(15) فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیهای‌ كشور جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌، ج‌70: شهر كرد ، تهران‌: سازمان‌ جغرافیائی‌ نیروهای‌ مسلح‌، 1369 ش‌؛
(16) جین‌ رالف‌ گارثویت‌، تاریخ‌ سیاسی‌، اجتماعی‌ بختیاری، ترجمه‌ و حواشی‌ مهراب‌ امیری‌، تهران‌ 1373 ش‌؛
(17) مركز آمار ایران‌، سرشماری‌ عمومی‌ نفوس‌ و مسكن‌1375: نتایج‌ تفصیلی‌ كل‌ كشور، تهران‌ 1376 ش‌؛
(18) نقشه راههای‌ ایران‌، مقیاس‌ 000 ، 500 ، 2: 1، تهران‌: سازمان‌ نقشه‌برداری‌ كشور، 1377 ش‌.

/ معصومه‌ بادنج‌ /



تصاویر این مدخل:
کاخ سردار اسعد بختیاری منبع: میراث فرهنگی استان چهار محال بختیاری (مجموعه عکس) {تهران} : سازمان میراث فرهنگی کشور {1379}

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 5224
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست