responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 499

 

بُجاق ، ناحیة جنوبی بسارابی (در گذشته بسارابی به همة بجاق گفته می شد). در زبان ترکی ، بجاق («بُجغاق » در زبان ترکیِ قپچاقهاـ کومان ها ـ که قبلاً در آنجا ساکن شده بودند) به معنی «گوشه » است .

این منطقه از 638 به بعد بخشی از دولت «اردوی زرین » بود ( رجوع کنید به باتوئیان * ). هنگام افول این دولت بجاق موقتاً تحت فرمانروایی والاشی ( رجوع کنید به اِفلاق * ) در آمد (ح 746) و

در حدود 802، فرمانروای بُغدان * آنجا را تصرف کرد. در پی همدستی و اقدام مشترک عثمانیها و تاتارهای کریمه ، ابتدا «آق کرمان * » و «کِلی » (کیلیه ) در 889 و سپس در 945 سرتاسر بجاق به تسلط مستقیم عثمانی درآمد ( رجوع کنید به بغدان ). بجاق در عهد عثمانی سنجق آق کرمان شد و خط سرحدی آن از «سلکوچه » در کرانه رود «بوتنه » تا «کلی » ادامه داشت و از گرادیشته می گذشت . خانِ کریمه ـ که در لشکرکشی 945 با سلیمان اول همدستی کرده بود ـ قبایل نوغای (منصور، اُراق ، قَسای ، مَمای ، اورا محمد، طَتْموز، یِدیجک ، جَمبوی لُق ) را در بجاق اسکان داد ( رجوع کنید به سیّدمحمدرضا، ص 106)؛ در نتیجه باعث افزایش جمعیت تاتارهایی شد که از پیش در آنجا سکونت کرده بودند. به روایت اولیا چلبی (ج 5، ص 106)، این تاتارها در 1067، دویست دهکده تشکیل داده بودند و بسیار ثروتمند بودند، و اهالی دهکده های حوالی بنْدر * ، یا معدودی تاتار بودند یا همه از مردم والاشی ؛ دهکده های اسماعیل همگی تاتارنشین بود. در حدود 978، بندر و آق کرمان هر دو مرکز سنجق و زیر فرمان بیگلربیگی «اوزو» بود که حاکم نشین آن در آق کرمان یا سلستره قرار داشت . تاتارهای بجاق تحت اداره یک «یالی آغاسی » بودند که از جانب خان کریمه گماشته می شد، سپس تحت اداره ولیعهد دوم خانات (نورالدین ) درآمدند که در خان قِشله سی واقع در جنوبِ بندر اقامت داشت .

در جنگهای دهه 1030 با قزاقها و لهستانیها، «قان تیمور» بیگِ قبایل نوغای ، از خود شایستگی نشان داد و عثمانیها از او در برابر خان کریمه حمایت کردند و او را به مقام بیگلربیگی «اوزو» رساندند تا از این طریق به سلطه خان بر تاتارهای نوغای خاتمه دهند. در بین سالهای 1111 - 1133، تاتارهای نوغایِ بجاق (000 ، 6 خانوار) از اطاعت خان سر پیچیدند و تقاضا کردند که به تابعیت عثمانی درآیند. این بار «بابِ عالی * » موافقت نکرد و «دولت گری (گرای )»، خان وقت کریمه ، 700 تا 800 خانوار را به کریمه تبعید کرد (سیّدمحمدرضا، ص 262ـ266).

در 1184/1770، بجاق موقتاً به تصرف روسها درآمد و ترکهای مسیحی ارتدوکسِ غاغاووز ( = مسیحیان ترک زبان بالکان ) و بلغارها مهاجرت خود را از دوبریجه * به بجاق آغاز کردند. «بابِعالی » بنا به معاهده بخارست (12 جمادی الاولی 1227/28 مه 1812) بجاق را به روسیه واگذار کرد و بیشتر تاتارها به دوبریجه و بلغارستان و آناطولی کوچ کردند.


منابع :
(1) سیّدمحمدرضا، السّبع السیّار فی اخبار ملوک التاتار ، چاپ کاظم بیگ ، قازان 1832 ؛


(2) I A, s.v. "Bucak" (by Aurel Decei);
(3) N. Jorga, Hist. des Roumains, Bucharest 1936-1939;
(4) idem Studii istorice auspra Chiliei í i Ceta § tii-Albe, Bucharest 1899.

) / د. اسلام / خلیل اینالجق (



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 499
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست