responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4918

 

جُناده‌ هِرَوی ، ابواُسامه‌ جنادة بن‌ محمد اَزْدی‌ هروی‌ ، لغوی‌ و نحوی‌ مشهور. در باره تولد وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌. با در نظر گرفتن‌ طول‌ زندگانی‌ دوستانِ جناده‌، نظیر حافظ‌ عبدالغنی‌ (332ـ409) و هماهنگی‌ آنان‌ از نظر سن‌، و نیز زمان‌ زندگی‌ ابوسهل‌ هروی‌ (372ـ433) شاگرد جناده‌، شاید بتوان‌ گفت‌ كه‌ جناده‌ میان‌ سالهای‌ 330 تا 340 به‌ دنیا آمده‌ است‌ (رجوع کنید به ادامه مقاله‌). جناده‌ نزد دو تن‌ از دانشمندان‌ و ادیبان‌ نامدار ایرانی‌، یعنی‌ ابواحمد عسكری‌ * (متوفی‌ 382) و ابومنصور أزهری‌ *هروی‌ (متوفی‌ نیمه دوم‌ قرن‌ چهارم‌)، دانش‌ آموخت‌ و كتابهای‌ عسكری‌ را برای‌ دیگران‌ روایت‌ كرد (یاقوت‌ حموی‌، ج‌ 2، ص‌ 800). به‌ نوشته صَفَدی‌ (ج‌ 11، ص‌ 192)، در آن‌ زمان‌ كسی‌ مانند او در شناخت‌ لغت‌ وجود نداشت‌.

جناده‌ در شیراز، با ظاهری‌ پریشان‌، به‌ مجلس‌ صاحب‌بن‌ عبّاد * (متوفی‌ 385) رفت‌ و در بدو امر با بی‌حرمتی‌ روبه‌رو شد، اما پس‌ از سخنانی‌ كه‌ بین‌ او و صاحب‌ ردّ و بدل‌ شد، صاحب‌ تكریمش‌ كرد و او را نزد خود خواند (سیوطی‌، ج‌ 1، ص‌ 489).

جناده‌ به‌ مصر نیز رفت‌ و در آنجا با محمدبن‌ حسین‌ نحوی‌ یمنی‌، حافظ‌ عبدالغنی‌بن‌ سعید مصری‌ و ابوالحسن‌بن‌ سلیمان‌ مُقری‌ نحوی‌ كه‌ از مردم‌ انطاكیه‌ بود، در دارالعلم‌ قاهره‌ همنشین‌ شد و با آنان‌ در باره ادبیات‌ مباحثه‌ می‌كرد، تا آنكه‌ در ذیقعده 399، به‌ دستور الحاكم‌ بامراللّه‌ (حك : 386ـ411)، فرمانروای‌ فاطمی‌ مصر، جناده‌ و ابوالحسن‌ مقری‌ انطاكی‌ كشته‌ شدند و حافظ‌ عبدالغنی‌ پس‌ از قتل‌ آن‌ دو، از ترس‌، پنهان‌ شد (یاقوت‌ حموی‌، همانجا؛ قفطی‌، ج‌ 3، ص‌ 112؛ ابن‌خلّكان‌، ج‌ 1، ص‌ 372؛ سیوطی‌، همانجا).

در باره علت‌ قتل‌ جناده‌ گفته‌اند كه‌ یك‌ سال‌ آب‌ رود نیل‌ چنانكه‌ باید فزونی‌ نگرفت‌. برخی‌ به‌ حاكم‌ گفتند: جناده‌ مردی‌ شوم‌ و نامبارك‌ است‌ و در محلّ اندازه‌گیری‌ آب‌ نیل‌ می‌نشیند و درس‌ نحو می‌گوید و رود نیل‌ را طلسم‌ می‌كند و به‌ همین‌ دلیل‌ آب‌ نیل‌ بالا نیامده‌ است‌. حاكم‌ بر پایه همین‌ گفته خرافی‌، فرمان‌ قتل‌ وی‌ را صادر كرد (یاقوت‌ حموی‌، ج‌ 2، ص‌ 801؛ سیوطی‌، ج‌ 1، ص‌ 488ـ489). ابوسهل‌ محمدبن‌ علی‌بن‌ محمد هروی‌، از نحویان‌ بزرگ‌ و رئیس‌ مؤذنان‌ در جامع‌ مصر، از شاگردان‌ جناده‌ بود (یاقوت‌ حموی‌، ج‌ 6، ص‌ 2579).

آثاری‌ به‌ جناده‌ نسبت‌ داده‌اند كه‌ عبارت‌ است‌ از: كتابِ نظم‌التفسیر در شرح‌ معلقه امرؤالقیس‌، كه‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در كتابخانه موزه بریتانیا موجود است‌ (سزگین‌، ج‌ 2، جزء 1، ص‌ 84) و الزهكال‌ فی‌ حصر الحروف‌ و المصادر و الافعال‌ ، كه‌ موجود نیست‌ (ابوحیان‌ غرناطی‌، ص‌ 25). مصحح‌ كتابِ مُغنی‌اللبیب‌ نیز، به‌ اشتباه‌، كتابِ الذخائر تألیف‌ علی‌بن‌ محمد هروی‌، پدر ابوسهل‌، را به‌ جناده‌ نسبت‌ داده‌ است‌ (رجوع کنید به ابن‌هشام‌، ج‌ 3، فهرست‌ ص‌ 261).


منابع‌:
(1) ابن‌خلّكان‌؛
(2) ابن‌هشام‌، مغنی‌اللبیب‌ عن‌ كتب‌ الاعاریب‌، چاپ‌ حسن‌ حمد، بیروت‌ 1418/ 1998؛
(3) محمدبن‌ یوسف‌ ابوحیان‌ غرناطی‌، تذكرة النحاة، چاپ‌ عفیف‌ عبدالرحمان‌، بیروت‌ 1406/ 1986؛
(4) فؤاد سزگین‌، تاریخ‌ التراث‌العربی‌ ، ج‌ 2، جزء 1، نقله‌ الی‌العربیة محمود فهمی‌ حجازی‌، [ ریاض‌ ] 1403/1983، چاپ‌ افست‌ قم‌ 1412؛
(5) عبدالرحمان‌بن‌ابی‌بكر سیوطی‌، بغیة الوعاة فی‌ طبقات‌ اللغویین‌ و النحاة، چاپ‌ محمدابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌ 1384؛
(6) صفدی‌؛
(7) علی‌بن‌ یوسف‌ قفطی‌، انباه‌ الرواة علی‌ انباه‌ النحاة، چاپ‌ ابوالفضل‌ ابراهیم‌، ج‌ 3، قاهره‌ 1374/ 1955؛
(8) یاقوت‌ حموی‌، معجم‌الادباء ، چاپ‌ احسان‌ عباس‌، بیروت‌ 1993.

/ سیدمحمد حسینی‌ /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4918
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست