جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی (جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة) ، تشكلی فرهنگی ـ دینی در لیبی با هدف‌ دعوت‌ و تبلیغ‌ تعالیم‌ اسلامی در سراسر جهان‌. پس‌ از به‌ قدرت‌ رسیدن‌ معمّر قذافی در 1348ش‌/1969، وی در صدد برآمد با پایه‌گذاری سازمانی تبلیغی ـ دینی به‌ ترویج‌ معارف‌ دینی، تربیت‌ مبلّغان‌ و ارتباط‌ با دیگر تشكلهای دینی بپردازد؛ ازاین‌رو، از علما، نویسندگان‌ و اندیشمندان‌ اسلامی برای برگزاری نشستی بین‌المللی، به‌منظور بررسی راهكارهای احیای نقش‌ مسلمانان‌، دعوت‌ نمود. این‌ گردهمایی در آذر 1349/ دسامبر 1970، در طرابلس‌ برگزار گردید و در پی آن‌، در 1350ش‌/ 1971 هیئت‌ عمومی جمعیت‌ تشكیل‌ شد و در 1351ش‌/ 1972 جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی رسماً فعالیت‌ خود را آغاز كرد (>«جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی در یك‌ نگاه‌» <، 2004؛ جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، جمعیه الدعوه، ص‌5ـ 6). جمعیت‌ دعوت‌ اسلامی مهم‌ترین‌ سازمان‌ دینی و دولتی كشور لیبی است‌ و در داخل‌ و خارج‌ لیبی، به‌ویژه‌ در قاره افریقا، فعالیت‌ گسترده‌ای دارد (بهزادی، 1377ش‌). صندوق‌ الجهاد، كه‌ بیشتر كارگزاران‌ دولتی لیبی به‌ آن‌ كمك‌ مالی می كنند، مستقیماً از جمعیت‌ حمایت‌ مالی می كند. همچنین‌ دولتها و مؤسسات‌ كشورهای دیگر، هدایا و كمكهای مالی خود را به‌ حساب‌ صندوق‌ واریز میكنند (جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، جمعیة الدعوة، ص‌6).

برخی از اهداف‌ جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی عبارت‌اند از: شناساندن‌ قرآن‌ و معارف‌ قرآنی و سیره نبوی؛ تبلیغ‌ اسلام‌ و تربیت‌ مبلّغ‌؛ تهیه‌ و انتشار نشریاتی در موضوعات‌ اسلامی و ترجمه آنها به‌ زبانهای مختلف‌؛ برگزاری گردهماییها برای معرفی و تبلیغ‌ اسلام‌؛ ارتباط‌ با سازمانها و مؤسسات‌ دینی و علمی با هدف‌ دعوت‌ اسلامی؛ گسترش‌ زبان‌ عربی به‌ عنوان‌ زبان‌ قرآن‌ در كشورهای اسلامی و ترغیب‌ و تشویق‌ جهان‌ اسلام‌ به‌ ترویج‌ تعالیم‌ دینی و تطبیق‌ قوانین‌ خود با احكام‌ اسلامی (جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی ، 2004 الف‌ ).

مقر دائمی جمعیت‌ در طرابلس‌ است‌ و با توجه‌ به‌ اهداف‌ آن‌، مشتمل‌ است‌ بر بخشهای زیر:

1) مجمع‌ عمومی. این‌ مجمع‌ از تمامی سازمانها، نهادها و جمعیتهای اسلامی كه‌ به‌ آن‌ پیوسته‌اند یا خواهند پیوست‌، تشكیل‌ میگردد. مجمع‌ عمومی هر چهار سال‌ یك‌ بار، با دعوت‌ دبیركل‌، برگزار میشود و در آن‌ اولویتهای جهان‌ اسلام‌ و مسائل‌ كشورهای اسلامی بررسی می شود.

2) شورای جهانی دعوت‌ اسلامی. این‌ شورا 36 عضو دارد كه‌ آنان‌ را مجمع‌ عمومی، از بین‌ سازمانها و نهادهای عضو مجمع‌، انتخاب‌ میكند. مدت‌ عضویت‌ در شورا چهار سال‌ است‌. شورا یك‌ بار در سال‌ جلسه‌ تشكیل‌ میدهد، اما دبیركل‌ میتواند در موارد ضروری، دعوت‌ به‌ نشست‌ فوق‌العاده‌ نماید. مقر اصلی این‌ شورا در شهر طرابلس‌ است‌، ولی شورا میتواند نشستها و گردهماییهای خود را در شهرها و پایتخت‌ سایر كشورها برگزار كند.

3) هیئت‌ اجرایی. این‌ هیئت‌ پنج‌ عضو دارد كه‌ شورای جهانی دعوت‌ اسلامی، در نخستین‌ نشست‌ و از بین‌ خود، آنان‌ را انتخاب‌ میكند. مدت‌ عضویت‌ در آن‌ چهار سال‌ است‌ و نشستهای آن‌ هر سه‌ ماه‌ یك‌بار، برای پیگیری توصیه‌های شورا و زمینه‌سازی برای برگزاری نشست‌ شورا و دادن‌ گزارش‌ به‌ آن‌، تشكیل‌ می شود.

4) دبیرخانه‌. از بخشهای تخصصی در امور تبلیغات‌، همایشها، ارشاد و امور مالی تشكیل‌ میگردد و وظیفه آن‌ بررسی و ارزیابی اطلاعات‌ جمع‌آوری شده‌ و اجرای طرحهای تصویب‌ شده‌ است‌ ( المجلس‌ العالمی للدعوة الاسلامیة، الدورة الرابعة عشر، ص‌4؛ الدورة الخامسة عشر، ص‌82، 86؛ جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی، 2004 ب‌ ؛ > «جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی در یك‌ نگاه‌» <، 2004).

فعالیتهای جمعیت‌ جهانی دعوت‌ اسلامی از آغاز تأسیس‌ تاكنون‌ عبارت‌اند از: 1)فعالیتهای قرآنی و تربیت‌ و آموزش‌ قاریان‌ و اعزام‌ آنها به‌ كشورهای دیگر. همچنین‌ انتشار قرآن‌كریم‌ و ترجمه آن‌ به‌ زبانهای دیگر، به‌ویژه‌ زبانهای محلی افریقایی. 2)تبلیغات‌ دینی و اعزام‌ مبلّغ‌ به‌ دیگر كشورهای جهان‌. 3)تأسیس‌ مراكز اسلامی در جهان‌، مانند مساجد، و پشتیبانی از آنها. 4)كمك‌ به‌ كسانی كه‌ به‌ دلیل‌ مشكلات‌ اقتصادی نمیتوانند به‌ حج‌ تمتع‌ مشرّف‌ شوند. 5)كمك‌ به‌ نیازمندان‌ دیگر كشورها. 6)فعالیت‌ در زمینه تبلیغات‌، تحقیقات‌ و چاپ‌ و نشر كتابهای اسلامی، از جمله‌: انتشار ماهنامه رسالة الجهاد به‌ عربی، انگلیسی و فرانسه‌؛ انتشار نشریه الدعوة الاسلامیة، كه‌ به‌ صورت‌ هفته ‌نامه‌ به‌ عربی، انگلیسی و فرانسه‌ چاپ‌ می شود؛ و شركت‌ در نمایشگاههای بین‌المللی اسلامی و فرهنگی كتاب‌ و حمایت‌ از برگزاری این‌ نمایشگاهها. 7)برگزاری نشستها و هم‌اندیشیهایی در سراسر جهان‌. 8)همكاری بین‌ جمعیت‌ و مراكز فعال‌ جهانی، با توجه‌ به‌ نقش‌ اسلامی و فرهنگی جمعیت‌، مانند یونسكو، سازمان‌ كنفرانس‌ اسلامی، سازمان‌ وحدت‌ افریقا، بانك‌ توسعه اسلامی، و سازمان‌ بهداشت‌ جهانی. 9)تأسیس‌ جمعیتهای برادری اسلامی در كشورها، با اهداف‌ انسان‌دوستانه‌، اسلامی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی. 10)توجه‌ ویژه‌ به‌ آموزش‌ زبان‌ عربی، تهیه میلیونها جلد كتاب‌ در زمینه آموزش‌ زبان‌ عربی و توزیع‌ آن‌ در كشورهای آسیایی، افریقایی و اروپایی. 11)تأسیس‌ صدها مدرسه‌ و مركز آموزشی برای آموزش‌ و توسعه علمی و فرهنگی. چاپ‌ و توزیع‌ كتابهای آموزشی و همكاری با یونسكو از دیگر اقدامات‌ آن‌ در این‌ زمینه‌ است‌ («نگاهی به‌ جمعیت‌ دعوت‌ اسلامی جهانی»، سند ش‌2543، مركز اطلاع‌رسانی و خدمات‌ رایانه‌ای سازمان‌ فرهنگ‌ و ارتباطات‌ اسلامی؛ جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، جمعیة الدعوة، ص‌94ـ203؛ همو، الدعوة و المراكز الاسلامیة؛ همو، الاعلام‌ و البحوث‌ والنشر؛ المجلس‌ العالمی للدعوة الاسلامیة، الدورة الخامسة عشر، ص‌44ـ45، 48ـ49، 53ـ54، 56، 62، 64ـ65). تأسیس‌ دانشكده تبلیغات‌ اسلامی در 1353ش‌/ 1974 از جمله‌ اقدامات‌ مهم‌ این‌ جمعیت‌ است‌. افزون‌ بر دانشكده اصلی در طرابلس‌، شاخه‌های فرعی این‌ دانشكده‌ در سنگال‌، دمشق‌، بیروت‌ و چاد مستقر است‌ (جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، كلیة الدعوة الاسلامیة؛ برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به المجلس‌ العالمی للدعوة الاسلامیة، الدورة الرابعة عشر، ص‌68ـ72). این‌ جمعیت‌ مناسبات‌ مستمری با جمهوری اسلامی ایران‌ دارد (رجوع کنید به ذوالقدر، گزارش‌ مورخ‌ 29 مرداد 1377؛ مجمع‌ جهانی تقریب‌ مذاهب‌ اسلامی، ص‌227ـ228).

---

منابع‌:
(1) مصطفی بهزادی، «جمعیت‌ الدعوة الاسلامیة لیبی»، گزارش‌ واصله‌ از سفارت‌ جمهوری اسلامی ایران‌ در طرابلس‌، ضمیمه نامه ش‌11197/ 52 مورخ‌ 20 اسفند 1377 اداره كل‌ آفریقا ـ عربی سازمان‌ فرهنگ‌ و ارتباطات‌ اسلامی؛
(2) جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، الاعلام‌ و البحوث‌ و النشر، [ طرابلس‌، بی تا. ( (دفترك‌)؛
(3) همو، جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، من‌ المؤتمر الثانی الی المؤتمر الثالث‌ تقریر عن‌ برامج‌ الجمعیة خلال‌ الفترة من‌ الفاتح‌ 1982و حتی الفاتح‌ 1986 م‌، طرابلس‌ ) بی تا. (؛
(4) همو، الدعوة و المراكز الاسلامیة، )طرابلس‌، بی تا. ( (دفترك‌)؛
(5) همو، كلیة الدعوة الاسلامیة، ) طرابلس‌، بی تا. ( (دفترك‌)؛
(6) مصطفی ذوالقدر، «گزارش‌ ملاقات‌ سیدمصطفی ذوالقدر، نماینده سازمان‌ فرهنگ‌ و ارتباطات‌ اسلامی با محمداحمد شریف‌ دبیر جمعیت‌ دعوت‌ اسلامی جماهیری لیبی»، ضمیمه نامه ش‌40 مورخ‌ 29 مرداد 1377 سفارت‌ جمهوری اسلامی ایران‌، طرابلس‌؛
(7) المجلس‌العالمی للدعوة الاسلامیة، الدورة الرابعة عشر: اعمال‌ المؤتمر ( 2003: طرابلس‌ )، ) طرابلس‌ (: جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، 2003؛
(8) المجلس‌ العالمی للدعوة الاسلامیة، الدورة الخامسة عشر: اعمال‌ المؤتمر (2004:رم‌) ) طرابلس‌ (: جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیة، 2004؛
(9) مجمع‌ جهانی تقریب‌ مذاهب‌ اسلامی. معاونت‌ بین‌الملل‌، گزارش‌ فعالیت‌های معاونت‌ بین‌الملل‌ در سال‌ 83، ) تهران‌ ? 1383ش‌ ]؛


World Islamic Call Society, "Society's objectives", Islamic- Call, [Online(. Available: http:// www. islamic- call.org/ object. htm. )16 Nov. 2004 a[ ;
idem, "World Islamic Call Society members", Islamic - call, [Online(. Available: http://www.islamic-call.org/wics-mem. htm. )16 Nov. 2004 b[;
World Islamic Call Society (W.I.C.S.) in brief ", Geocities. [Oline(. Available: http:// www.geocities. com/mnjilani/ wics22.htm. )16 Nov. 2004].

/ ذوالفقار امیرشاهی و محمدهادی تسخیری /