چین. در سرشماری 1338 ش/1959، جمعیت مسلمانان چین بین ده تا دوازده میلیون تن بوده است. حدود دو سوم این جمعیت در ایالت سینكیانگ زندگی میكنند كه در آن ایالت از اكثریت قاطع برخوردارند. در جدول، اطلاعات مربوط به توزیع جغرافیایی مساجد چین در 1314 ش/1935 و نشریات ادواری مسلمانان در فاصله سالهای 1326 (=1287 ش) تا 1318 ش/ 1908ـ1939 آمده است. میتوان فرض كرد كه یك مسجد معمولی به حدود 250 نفر خدمات میدهد. با استفاده از اطلاعات این جدول، میتوان به توزیع جمعیت مسلمانان در اواسط دهه 1310 ش/ 1930 پیبرد.
كلاً یكصد نشریه متعلق به مسلمانان چین شناسایی شده است: یك نشریه از 1326/ 1908 در خارج از كشور منتشر میشد؛ تاریخ آغاز انتشار سیزده نشریه نامشخص است؛ و 86 نشریه باقیمانده در فاصله سالهای 1331 (=1292 ش) تا 1318 ش/ 1913ـ1939 تأسیس شدند. در فاصله سالهای 1331 (=1292 ش) تا 1305 ش/ 1913ـ1926 نیز هجده مجله تأسیس شد.
با تأسیس جنبش ملی چین در پكن (1306 ش/1927) و آغاز درگیری چین و ژاپن (1316 ش/ 1937)، مطبوعات به سرعت رشد یافتند و 63 مجله جدید منتشر گردید كه 38 عنوان نشریه پس از انتقال پایتخت از پكن به نانكینگ (1311 ش/ 1932) انتشار یافت. آغاز مخاصمات میان چین و ژاپن با سركوب جراید همراه شد و بیشتر مطبوعات تعطیل شدند. پنج نشریه ادواری جدید، كه در دو سال بعد منتشر شدند، در واقع نشریات رسمی دو نیروی درگیر بودند كه میكوشیدند حمایت هر چه بیشتر مسلمانان را جلب كنند.
از 71 نشریهای كه منتشر میشد، دوازده نشریه هفتگی، پنجاه نشریه ماهانه یا دو هفتهنامه، و نُه نشریه فصلنامه یا سالنامه بودند. یكی از این مجلات، در بیش از سه هزار نسخه، و هشت نشریه دیگر بین هزار تا دو هزار نسخه منتشر میشد و باقی آنها در خدمت تأمین نیازهای محلی بودند و شمارگان آنها فقط چند صد نسخه بود. تنها شش نشریه ادواری بیش از چهل صفحه داشت.
اغلب این نشریات به زبان چینی بودند. معدودی از آنها نیز بخشی از صفحات خود یا تمامی آنها را به ژاپنی، عربی، اویغوری (تركی شرقی) و انگلیسی اختصاص داده بودند. اكثر این نشریهها محتوای مذهبی داشتند و برخی از آنها افزون بر مسائل مذهبی، به مسائل تاریخی یا موضوعات روز نیز میپرداختند. اغلب مجلات در مراكز فرهنگی و ملی پكن و نانكینگ و شهرهای بزرگ بندری، نظیر تین تسین ، شانگهای، كانتون و هنگ كنگ، چاپ و توزیع میشدند.
یووه هوا، كه در سه هزار نسخه در پكن منتشر میشد، از مجلات مهم ملی مسلمانان بود. انتشار این نشریه در 1308 ش/ 1929 با كمكهای خصوصی آغاز شد و هدف آن ارائه عادلانه نظر همه جناحها بود. این نشریه اخبار داخلی و بینالمللی جهان اسلام را منعكس میكرد.
توچوئه در 1313 ش/1934 در نانكینگ تأسیس شد. این نشریه مهمترین ترجمان (ارگان) مسلمانان در منطقه پایتخت بود و از بهبود آموزش، وحدت داخلی، و ارتباط با همدینان در خارج، حمایت میكرد.
نشریه تین فانگ هسوئه لی یوئه كئان ، در 1308 ش/ 1929 در كانتون تأسیس شد. این نشریه، ماهانه و به رایگان توزیع میشد، اما از خوانندگان تقاضای حمایت مالی میكرد. تینفانگ عمدتاً به مسائل روز میپرداخت و سردبیرش در ستون ویژهای به پرسشهای خوانندگان پاسخ میداد.
در دهه 1310 ش/1930، هرگاه در مطبوعات چین به اسلام افترا میزدند، مسلمانان ساكن در شهرهای بزرگ، تحت رهبری آهونگها (آخوندها، عالمان مذهبی)، تظاهرات اعتراضآمیز میكردند. در برخی موارد نیز دفاتر و چاپخانههای آن روزنامهها ویران میشدند. در دهه 1910، افزون بر نشریات داخلی، برخی مجلات عربی لیبرال و تركی طرفدار مشروطیت از استانبول به چین میرسید؛ اما نیاز به آنها، پس از انقلاب 1329/ 1911 [ سرنگونی پادشاهی منچو و برقراری جمهوری در چین ]، از بین رفت.
توسعه و رشد مطبوعات مسلمانان در چین، به دلیل سطح پایین آموزش و درآمد و نیز به دلیل دشواریهای زبان، با تأخیر همراه بود. تنها رهبران مذهبی و معدودی افراد معمولی كه آموزشهای دینی دیده بودند، با عربی آشنا بودند. از سوی دیگر، آهونگها نیز غالباً تنها اطلاعات ابتدایی و ناچیزی از خط چینی داشتند. اغلب مردم بیسواد بودند. سلسله رو به زوال منچو نسبت به هرگونه گرایش قومی یا فرقهگرایی، به ویژه در نواحی مرزی ترك زبان شمالغربی، حساس بود. ایجاد جمهوری در چین راه را بر رشد مطبوعات مسلمانان در چین هموار كرد، اما انقلاب كمونیستی 1328 ش/1949 قاطعانه بدان پایان داد. فعالیتهای مسلمانان در نشر جراید، پراكنده بود. اغلب مجلهها كوچكتر و كم دوامتر از آن بودند كه تأثیر دیرپایی بر جای بگذارند. مسلمانان، برخلاف مبلّغان پروتستان و كاتولیك در چین، فاقد تشكیلات متمركز و امكانات مالی كافی بودند.
ژاپن. ژاپن مسلمانان اندكی دارد. توجه ژاپنیها به اسلام به روزگار حمله به چین بازمیگردد (1316ـ1324 ش/ 1937ـ 1945) كه طی آن برای جلب اقلیتهای مسلمان چین كوششهایی شد. پیش از این تاریخ، سه تلاش شخصی برای انتشار نشریات مسلمانان در ژاپن صورت گرفت. هسینگهوئی (بیداری مسلمانان) فصلنامهای بود كه دانشجویان چینی دانشكده اسلامی در توكیو، آن را به منظور توزیع در چین منتشر میكردند. انتشار این نشریه در 1326/ 1908 آغاز شد. در 1304 ش/1925، آی. تی. ساكوما، تاجری ژاپنی كه به اسلام گرویده بود، در شانگهای نشریه مترقی موكوانگ (نور اسلام) را تأسیس كرد كه در آن مقالاتی به زبان چینی، ژاپنی و انگلیسی چاپ میشد. او آرزو داشت كه اسلام در چین و كره و ژاپن احیا شود و حتی خواستار ترجمه قرآن به چینی بود. موكوانگ تنها سه شماره دوام آورد.
ماهنامه هوئی چیائو (اسلام)، كه به مسائل اجتماعی و تاریخی میپرداخت، در فاصله سالهای 1306 تا 1308 ش/ 1927ـ1929 به ژاپنی منتشر میشد. در این نشریه همچنین زندگینامه رهبران مسلمان چین به چاپ میرسید.
مقامات نظامی ژاپن، پس از اشغال چین، نشریههای تازهای برای مسلمانان منتشر كردند یا نشریههای منظم موجود را بر اهداف خاص خویش منطبق نمودند. ژاپنیها ماهنامه مصور چنتسونگ پائو را، پس از اشغال پكن، در 1316 ش/1937 در اختیار خود گرفتند. این نشریه از آن پس خصلت ضدشوروی (كمونیستی) تندی پیدا كرد. هسینگ شی پائو ، كه ماهنامهای غیرسیاسی بود، نخست در 1304 ش/ 1925 در موكدن منچوری منتشر شد و ژاپنیها آن را در 1316 ش/1937 احیا كردند. در این نشریه عمدتاً مطالبی در مورد زندگی مسلمانان در ژاپن منتشر میشد و نسخههایی از آن به رایگان در محل توزیع میگردید. ماهنامه دیگری به نام هوئی چیائو (اسلام) در فروردین 1317/ آوریل 1938، به كمك جمعیت مسلمانان متحد چین كه با حمایت ژاپنیها تأسیس شده بود، در پكن آغاز به انتشار كرد. این نشریه ترجمان تبلیغاتی ژاپنیها بود، اما به زبان چینی منتشر میشد. هسین مینپائو، روزنامه رسمی چینی ارتش اشغالگر ژاپن در پكن، در آبان 1318/ اكتبر 1939 یك ضمیمه هفتگی به نام تسونگ چیائو چو كئان منتشر كرد كه دارای اطلاعات تاریخی و مذهبی در باره اسلام بود.
منابع:
(1) R. Loewenthal, "The Moham medan press in China", in Collectanea Commissionis Synodalis in Sinis , Peking, XI/9-10 (Sept.-Oct. 1938), 867-894, reprinted in: The religious periodical press in China , Peking: The Synodal Commission in China, 1940, 211-249.