جِران العَود ، عامربن حارث بن کُلْفَة / کَلْفَة ، شاعر جاهلی . نام ، شهرت و نام قبیلة او در منابع ، به تفاوت آمده است . ظاهراً وی با مُستورد جران عُقَیلی ، شاعر دورة اسلامی ، اشتباه شده است ( رجوع کنید به فرّوخ ، ج 1، ص 189، پانویس 1). جوهری (ذیل «جرن ») نام او را مستورد آورده است ، اما دیگر منابع آن را از اشتباهات وی خوانده اند ( رجوع کنید به ابن منظور، ج 2، ص 263، پانویس 1؛
فیروزآبادی ، ذیل «جرن »؛
مرتضی زبیدی ، ج 8، ص 447). در الفهرست (ابن ندیم ، ص 178) تنها به شهرت وی به صورت جران العور اشاره شده است . بَطَلْیوسی (ص 318) نوشته که به علت شهرت شاعر به جران العود، نامش مجهول مانده است . احتمالاً دلیل این نامگذاری بیان خود شاعر بوده که در یک شعر خطاب به دو همسرش ، آنان را به تنبیه با تازیانه ای از «پوست گردن شتر مُسِن » (= جران العَوْد) تهدید کرده بود ( رجوع کنید بهابن قتیبه ، ص 480؛
جوهری ؛
بطلیوسی ؛
فیروزآبادی ، همانجاها؛
ابن منظور، ج 2، ص 263). دهخدا (ذیل مادّه )، بدون ذکر منبع ، کنیة او را ابوغَباب آورده است .

نام قبیلة او را نَمِر ( رجوع کنید به فیروزآبادی ، همانجا؛
فرّوخ ، ج 1، ص 189) یا نُمَیر ( رجوع کنید به ابن ندیم ؛
جوهری ، همانجاها) ذکر کرده اند اما مرتضی زبیدی (همانجا) نام قبیلة او را عُقَیل آورده است .

عمر فرّوخ (همانجا) تاریخ زندگی او را نیمة دوم قرن ششم و سالهای اولیة قرن هفتم میلادی تخمین زده ، اما کرنکو به اشتباه او را معاصر عبداللّه بن مروان (متوفی 170) خوانده است ( رجوع کنید بهبروکلمان ، > ذیل < ، ج 1، ص 57؛
ترجمة عربی ، ج 1، ص 116). فرّوخ (همانجا)، بر اساس شواهد شعری ،

جران را از اهالی عالیه ، در شمال غربی نجد نزدیک حجاز،

ذکر کرده است .

شعر او دارای تشبیهات نیکو، عبارتهای فصیح ، معانی ساده و الفاظی صریح است . در شعر وی واژه های نامأنوس معمولاً در قافیه آمده که گاه جدّ و هزل را به هم آمیخته است . قصیده قالب شعری اوست (بروکلمان ؛
فرّوخ ، همانجاها). شعر او سرشار از وصف و تغزل ، از جمله وصف ستارگان و حیوانات و حتی کبوتر نوح ، است ( رجوع کنید به جاحظ ، ج 2، ص 209، 213، 297 و جاهای دیگر؛
ابن قتیبه ، ص 481؛
بروکلمان ، همانجا؛
فرّوخ ،

ج 1، ص 189ـ190). در ابتدای دیوان او قصیده ای طولانی در وصف زن و تألماتی که شاعر در ازدواج متحمل شده ، آمده که موضوعی نادر در شعر عربی است ( رجوع کنید به ابن قتیبه ؛
بروکلمان ، همانجاها؛
فرّوخ ، ج 1، ص 191).

وجود الفاظی شبیه الفاظ قرآن کریم این گمان را پدید آورده که او اسلام را درک کرده و از قرآن تأثیر گرفته است (فرّوخ ، ج 1، ص 190ـ191).

اشعار او، همچون دیگر اشعار جاهلی ، در کتب صرفی و نحوی به عنوان شاهد آمده است (برای نمونه رجوع کنید به ابن جنی ، ج 2، ص 414ـ 415؛
سیوطی ، ج 1، ص 600، ج 2، ص 441).

ابوسعید سُکّری اشعار وی را جمع آوری و شرح کرده (ابن ندیم ، همانجا؛
زرکلی ، ج 3، ص 250) که نسخه ای از

آن در قاهره و ایاصوفیه موجود است ( رجوع کنید به بروکلمان ، همانجا؛
سزگین ، ج 2، ص 217؛
ترجمة عربی ، ج 2، جزء 2، ص 192). این دیوان در 1310/1931 در قاهره به چاپ رسیده است (همانجاها).

---

منابع :
(1) ابن جنی ، الخصائص ، چاپ محمدعلی نجار، ( قاهره 1372ـ1376/1952ـ1957 ) ، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(2) ابن قتیبه ، الشعر و الشعراء، او، طبقات الشعراء ، چاپ مفید قمیحه و نعیم زر زور، بیروت 1405/1985؛
(3) ابن منظور؛
(4) ابن ندیم ؛
(5) کارل بروکلمان ، تاریخ الادب العربی ، ج 1، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره 1974؛
(6) عبداللّه بن محمد بطلیوسی ، الاقتضاب فی شرح ادب الکتاب ، بیروت 1407/1987؛
(7) عمروبن بحر جاحظ ، کتاب الحیوان ، چاپ عبدالسلام محمدهارون ، مصر ?( 1385ـ1389/1965ـ1969 ) ، چاپ افست بیروت 1388/1969؛
اسماعیل بن حماد جوهری ، الصحاح : تاج اللغة و صحاح العربیة ، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت ( بی تا. ) ، چاپ

(8) افست تهران 1368 ش ؛
(9) دهخدا؛
(10) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
فؤاد سزگین ، تاریخ التراث العربی ، ج 2، جزء 2، نقله الی العربیة

(11) محمود فهمی حجازی ، ریاض 1403/1983؛
(12) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، المزهر فی علوم اللغة و انواعها ، چاپ محمد احمد جادمولی ، علی محمد بجاوی ، و محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره ( بی تا. ) ؛
(13) عمر فرّوخ ، تاریخ الادب العربی ، ج 1، بیروت 1984؛
محمدبن یعقوب فیروزآبادی ، ترتیب القاموس المحیط ، چاپ طاهر احمد زاوی ،

(14) بیروت 1399/ 1979؛
محمدبن محمد مرتضی زبیدی ، تاج العروس

من جواهر القاموس ، ج 8 ، چاپ عبدالعزیز مطر، چاپ افست

(15) بیروت ( بی تا. ) ؛


(16) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden1943-1949, Supplementband ,1937-1942;
17- Fuat Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums , Leiden 1967-1984.

/ زهرا نهاوندی /