بایَنْدُر ، غلامعلی ، از فرماندهان برجستة نظامی در زمان رضاخان . در 23 آذر1277 در تهران متولد شد. پدرش ، علی اکبر بایندر، ملقب به دبیر دربار، از سران طایفة بایندر آذربایجان بود. بایندر، پس از طیّ تحصیلات ابتدایی و اتمام دورة مهندسی مدرسة دارالفنون ، در 1296 ش وارد مدرسة نظام مشیرالدوله شد. در آن ایام به حضور او و چند تن از صاحبمنصبان جوان نظامی در محافل دموکرات اشاره شده است . پس از تکمیل دورة سه سالة این مدرسه ، در مهر 1299 ش ، با درجة ستوان دومی در بریگاد مرکزی وارد

خدمت شد.

بایندر، اندکی بعد از کودتای 1299 ش و الحاق بریگاد مرکزی به دیویزیون قزاق ، در عملیات اولیة قشون ، از جمله در جنگهای تنکابن و گیلان در 1300 ش و لشکرکشی برای سرکوب کردهای شورشی شِکاک در 1301 ش ، شرکت داشت و در یکی از این نبردها مجروح شد و، به پاس آن ، نشان ذوالفقار گرفت . در خرداد 1302، همراه گروهی از افسران ، برای فراگرفتن فنون نظامی جدید عازم فرانسه شد و در

مهر 1304، پس از گذراندن دورة آموزشی توپخانه در مدرسة پواتیه (فرانسه ) و دورة تکمیلی در مدرسة فونتن بلو (فرانسه )، به تهران بازگشت و در همان سال در لشکر یکم مرکز به فرماندهی آتشبار کوهستانی منصوب شد. پس از عملیات نظامی چندی در غرب کشور، به تهران بازگشت . در تیرماه 1307، برای تکمیل تحصیلات نظامی ، باز به فرانسه اعزام شد، دورة دانشکدة نظام فرانسه را به پایان رساند، در اواخر 1309 ش به ایران بازگشت و با درجة سرگردی به فرماندهی هنگ توپخانه منصوب شد.

بایندر در آن سالها دربارة توپخانه و قوانین آن چند رساله نوشته است . در سالهای 1310ـ1311 ش ، نزدیک به ده اثر دربارة توپخانه انتشار یافته که تألیف «ارکان حرب » قلمداد شده ، اما براساس اسلوب آثار، ظنّ قوی می رود که بعضی از آنها نوشتة بایندر باشد.

بایندر، در 1310 ش ، در رأس گروهی از دانشجویان نظام ، برای فراگرفتن فنون دریانوردی و نظارت بر ساخت شش فروند ناو جنگی ، که دولت ایران به ایتالیا سفارش داده بود، عازم آن کشور شد. از 1311 ش ، که اولین گروه از این دانشجویان اعزامی به ایران بازگشتند و بخشی از ناوهای سفارشی به خلیج فارس رسید، بایندر به توسعه و تقویت نیروی دریایی نوبنیاد ایران همّت گماشت . او در کمیسیونهای مشترک ایران

و عراق ، نمایندة نیروی دریایی ایران و مأمور رسیدگی به دعاوی این کشورها دربارة اروندرود بود. در همان ایام ، میان ایران و انگلیس بر سر مالکیّت تعدادی از جزایر ایران در خلیج فارس اختلافاتی وجود داشت و بایندر در پاییز 1313 ش ، در رأس نیرویی در جزیرة تنب پیاده شد و حق مالکیّت ایران را بر آن منطقه به مقامات نیروی دریایی انگلیس ، که در آن جزیره مستقر بودند، یادآور شد. وزارت امور خارجة انگلیس به این اقدام بایندر اعتراض کرد و اختلافات دو کشور تا مدتها ادامه داشت .

بایندر در جنب تلاشهایش برای آبادانی و عمران سواحل خلیج فارس ، به تحقیق دربارة این خلیج پرداخت و جغرافیای خلیج فارس (تهران ، 1319 ش ) که حاوی اطلاعات جامعی دربارة تاریخ و جغرافیای طبیعی و انسانی این منطقه است ، و نیز آیین نامه های راجع به توپخانه و مقالاتی در این زمینه ، محصول تحقیقات اوست .

بایندر در 1319 ش ، به درجة دریاداری ارتقا یافت . در سوم شهریور 1320، برخلاف بسیاری از امرای ارتش که راه گریز در پیش گرفتند، حوزة مأموریتش را ترک نگفت و در برابر تهاجم نیروهای بیگانه ایستاد و سحرگاه همان روز در راه میهن به شهادت رسید.

---

منابع :
ریچارد آنتونی استوارت ، در آخرین روزهای رضا شاه :

(1) تهاجم روس و انگلیس به ایران در شهریور 1320 ، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوة بیات ، تهران 1370 ش ؛
غلامعلی

(2) بایندر، جغرافیای خلیج فارس ، تهران 1319ش ؛
تاریخ جاوید ،

(3) تهران 1325ش ؛
محمدرضا خلیلی عراقی ، تاریخ شهدای ایران :

از سوم شهریور 1320 تا پایان سقوط هواپیمای ارفع ، ج 1:

(4) وقایع شهریور ، ( تهران 1323 ش ) ؛
(5) ابوالقاسم کحّال زاده ، دیده ها و شنیده ها ، چاپ مرتضی کامران ، تهران 1363 ش ؛
(6) عبداللّ'ه هدایت ، «خاطرات عبداللّ'ه هدایت »، آینده ، سال 17، ش 1 ـ 4 (فروردین ـ تیر1370 ش )؛


(7) Ali Zargar, Anglo - Iranian Relations: 1925-1941 , Geneve 1983, 257-285.

/ کاوه بیات /