responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4005

 

توحید شیرازی ، میرزااسماعیل ، خوش نویس و شاعر قرن سیزدهم ، در 1246 در شیراز به دنیا آمد (داور شیرازی ،ص 124؛ عشرت ، ص 369). تا هجده سالگی علوم و فنون ادبی را نزد پدرش ، وصال شیرازی * ، فرا گرفت و پس از مرگ وی ، نزد برادرش ،وقار،تحصیلات خود را تمام کرد (ماهیارنوابی ،ص 178).

توحید در جوانی به همراه برادرانش ، وقار و فرهنگ ، به تهران سفر کرد و در همین سفر با رضاقلی خان هدایت (متوفی 1288) دیدار کرد (هدایت ، ج 2، بخش 1، ص 186) و پس از چندی با حسام السلطنه (متوفی 1299) به شیراز بازگشت (ماهیار نوابی ، همانجا).

توحید در نوشتن انواع خط توانایی خاصی داشت و خط نسخ و ثلث را از معاصران خویش نیکوتر می نوشت (دیوان بیگی ، ص 347؛ داور شیرازی ، ص 123). قرآنهای بسیاری به خط وی باقی است که برخی از آنها را با قلمهای بسیار ریز بر پوست آهو نوشته است و برخی دیگر به چندین خط است . او در ریزنویسی به اندازه ای مهارت داشت که سورة توحید را بر دانة برنجی نوشت ؛ هنوز برنجهایی را که او بر روی آنها خط نگاشته ، می توان یافت . وی همچنین سه دوره مثنوی برای مستوفی الممالک ، حسام السلطنه و حاجی معتمدالدوله نوشته است (ماهیار نوابی ، ص 179). تعدادی از آثار خوش نویسی وی در خانوادة وصال موجود است (داور شیرازی ، ص 124). بیانی قرآنی به خط وی در کتابخانة سلطنتی دیده است (ج 4، ص 36).

توحید از شاعران توانای عهد خویش بود، قصیده را نیکو می سرود و در غزلسرایی پیرو حافظ وسعدی بود (توحید شیرازی ، ص 17، 33، 47؛ فرصت شیرازی ، ص 125ـ126؛ عشرت ،

همانجا). به نوشتة آقابزرگ طهرانی (ج 9، قسم 1، ص 180) و داور شیرازی (همانجا)، یزدانی ، برادر توحید، اشعار پراکندة وی را، مشتمل بر انواع قصیده و غزل و ترکیب بند و مسمّط ، جمع کرده است که حدود 500 ، 2 بیت است (قس ماهیار نوابی ، ص 180 که گرد آورندة اشعار او را روحانی پسر یزدانی و برادرزادة شاعر و آن را حاوی حدود 1175 بیت دانسته است ).

توحید در 26 ربیع الثانی 1286 در چهل سالگی بر اثر وبا ــ که در شیراز شیوع یافته بود ــ درگذشت و در حرم احمدبن موسی (معروف به شاه چراغ ) دفن شد (فرصت شیرازی ، ص 126؛ مدرس تبریزی ، ج 1، ص 355).


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) مهدی بیانی ، احوال و آثار خوشنویسان ، چاپ حسین محبوبی اردکانی ، تهران 1358ش ؛
(3) اسماعیل بن محمد شفیع توحید شیرازی ، دیوان ، نسخة خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، مجموعة حکمت ، ش 80 ؛
(4) مفیدبن محمدنبی داور شیرازی ، تذکرة مرآت الفصاحة : شرح حال و نمونة اشعار شاعران فارس ،چاپ محمودطاووسی ،شیراز1371ش ؛
(5) احمدعلی دیوان بیگی ، حدیقة الشعراء ، چاپ عبدالحسین نوائی ، تهران 1364ـ 1366ش ؛
(6) محمدشفیع عشرت ، «توحید شیرازی »، ارمغان ، سال 15، ش 5 (مرداد 1313)؛
(7) محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی ، تذکره ی شعرای دارالعلم شیراز ، چاپ منصور رستگار فسایی ، شیراز 1375ش ؛
(8) یحیی ماهیار نوابی ، خاندان وصال شیرازی ، ( تهران ) 1335ش ؛
(9) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369ش ؛
(10) رضاقلی بن محمدهادی هدایت ، مجمع الفصحا ، چاپ مظاهر مصفا، تهران 1336ـ1340ش .

/ منیژه ظفرآبادی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4005
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست